IVA NUIQ
ANTUN BRANKO SHIMIQIT
Antuni im, nuk ka
shumë gjëra që kanë mbetur
nga ato për të cilat shkrove.
Ka mbetur mali dhe s’ka lëvizur
ai amshim i gurëzuar,
kanë mbetur vargjet
të flasin për shkëmbin
dhe varfërinë tonë,
kanë mbetur vjershat e tua
përmes të cilave gjithnjë shohim
pritjen përpara zyrave.
O Antun, toka nuk po lëvrohet më.
Qielli është lart,
e toka poshtë.
Nuk ka më misra të pjekura.
Nëpër fusha pjellore
pelini po rritet,
jetojmë dhe qetë vdesim.
Nuk ka më klithma,
por ka mbetur heshtja e babait.
Poetët gjithnjë
vetëm luftën jermojnë në vjersha
Yjet në qiell janë rralluar
por ty nuk të kanë turpëruar.
TRUNGU
Isha një dru
i madh dhe i lartë
plot jetë dhe fuqi.
Më prenë,
tani jam
vetëm trung.
Pres gjuetarin e lodhur,
udhëtarin e humbur
të ulet
në mua
se i vetëm jam
vetëm trung.
Le të pushojë
dhe pranë meje një
dru të ri të mbjellë.
Që të mos jam i vetëm
vetëm një trung.
EH, BASHKËVENDËSIT E MI
Eh, bashkëvendësit e mi,
ku jeni?
Ju kanë mbetur këtu
vetëm opingat.
Varur në tra, në çivi.
Në to merimanga endë
rrjetën dhe jeton.
Ejani!
Shiheni vendlindjen tuaj
ku kanë mbetur vetëm ferra,
manaferra, lule aksi dhe britma,
e gjitha përplot vajë.
Kjo është njësoj si më parë.
Çdo gjë ka erë, plot erë, plot erë.
Por fëmijët nuk janë njësoj.
Nuk luajnë në lëndina të huaja.
Nuk ruajnë lopët dhe delet.
Ata shikojnë njëfarë “kutie”
gjatë tërë ditës
dhe në të diç kërkojnë,
e çfarë gjejnë
këtë nuk dua ta them.
IVAN SIVRIQ
PAS SHPINËS SË ZOTIT
Në dyqind vjetët e fundit uria
Na kërdisi katërmbëdhjetë herë
Kush e di sa herë më parë
Murtaja sulmoi shpesh
Këtë vend prej guri dhe dielli
Askush nuk e di sa herë
Lufta nuk u ndërpre kurrë
Pati armëpushime të shkurtra
Për t’u shumuar njerëzit
Që vdekja të ketë çka të kositë
Dhe përkundër të gjithave
(Dyert e jetës nuk u mbyllën)
Në shpella, shkurre dhe gurë
Toka skuqet
Dhe askush këtu nuk do mbijetonte
(përveç nesh)
Zoti nuk i çoi duart nga ne
Tani për tani u qetësuam këtu
Pas shpinës së Zotit
KUR TË NGIHEM
Mbretërit nuk kërkojnë falje asnjëherë
Luani asnjëherë nuk pendohet
Vetëm njerëzit e shenjtë mbesin ashtu siç janë
E unë në vallen time me të gjitha mëkatet
Që fituan të drejtën qytetare në literaturë
I kënaqur që më përshëndesin në kalim
Ata që mezi u kujtohet emri im
Nëse ndonjëherë do jem mbret
Nëse ndonjëherë do jem luan
Nuk do kërkoj falje
Dhe as s’do pendohem
Dhe shenjtor sigurisht s’do jem
E di, le të bëhet çka të bëhet
Gjuri im nuk do thyhet
Nga dridhjet e shpeshta
Eshtrat e mia nuk do copëtohen
për shkak të mendjemadhësisë këmbëngulëse
Veç jeta ime do vdesë
Me mua
Kur të ngihem me mendime
KOHË E PAGËZUESHME
Luftoi gjatë në frontin e gabuar
Luftoi në kohë të keqe
Luftoi kundër sulmuesve të gabuar
Luftoi kundër ish kundërshtarëve
Sulmoi kundër armiqve të rrejshëm
Kështu është gjithmonë në vitin e parë të luftës
Kur luftojnë kryesisht vullnetarët
Që mendojnë se
Lufta do përfundojë gjer në Kërshëndella.
E atdheu akoma se ka të qartë
A duhet vallë të jetë ai
Për të cilin luftuan luftëtarët
Gjersa heronjtë modernë
Dëshironin të jenë mbrojtës
Heronj të mbrojtjes së nevojshme.
Ç’është ajo me fatin tënd
E fatkeqësia kaloi kuturu
Drejtësia jote nuk kishte krahë
Gjersa koka të shëtiste
Nga pozita në pozitë
Kur të gëlltisnin malet
Edhe vetë të zbardhura nga frika.
Çfarë është kjo kohë e pagëzueshme.
- STANKO KRNJIQ
ZOTI NË ÇIZME
Një palë çizme i kemi lënë
për zotin tonë,
sonte do duhej të vijë me ne,
ata lanë jelekun dhe kësulën për të vetin;
me ta do duhej pritur
atë të mbathurin
me ushtrinë e vet,
dhe askush nuk di sa janë ata
dhe a do mund
ta fusin veten
nën kësula,
në çizme,
dhe kur të takohen,
a do përqafohen dhe puthen
si të njohur të hershëm,
e ne të na lënë,
me kësulat tona mbuluar,
të bëjmë punët tona.
DRURI
Do e mbjell një dru
njëherë
larg nga të gjitha pyjet
nga hijet e tyre dhe mbrojtjet
nga errësirat e tyre
dhe bishat
nga tufa trungjesh
ku nuk do shihej
dhe as frymohej
nuk dua asnjërin nga grumbulli
drurin tim dua
të rrënjosur
në atë tokën që vetëm e tij është
nën kupolën vetëm të pjesës së tij të qiellit
dhe askujt të mos i bëjë hije
dhe në asnjë hije mos të gjethojë
drurin që vetëm pjesën e vet të erës ka
e parëndësishme nga cila anë do vijë
e parëndësishme sa do ta thyejnë
dhe vetëm shiun e vet të ketë.
Të mbjell një dru, mendoj,
degët t’ia lëshoj në botë
dhe të ulem
me të
të gëzoj dhe ëndërroj
NE
Në kohën e frutave;
ne mblidhnim rrënjë për të mbijetuar,
nuk dimë
ishte vallë të zitë nën thonj nga dheu,
apo nga vetë ne.
Duke mihur
me shikim
kthyer
kah toka
na u shtrembërua boshti kurrizor, u bëmë sakatë
dhe kjo nga eshtrat u përhap në
sy, nga sytë në
veshë, tërë kokën e kaploi nga pak.
Gjithnjë e më pak shihnim;
më të mirët nga ne
nëpër botai dërguam armikun ta gjejnë
më të mirët nuk u kthyen,
edhe vetë na u bënë armiq.
Në ditët më të mira
kemi blerë pëlhurë për të mbajtur zi
kështu vetë ngjyrosëm të nesërmen tonë;
e pasnesërmja nuk kishte ngjyrë
se aq larg
nuk arritëm me asnjë shqisë.
Gjymtuam fjalët e fituara që në lindje
se kështu nuk thonë të tjerët,
traditat që trashëguam me të qarat e para
i groposëm rregullisht
në tokë nga e cila lindëm
atje i patëm rrënjët që i premë,
premë gishtat në dorë
që shuplakat t’iu përshtatim të huajve
në shtrëngim duarsh
patëm tepricë gishtërinjsh apo atyre u mungonte ndonjëri
njëherësh edhe pushuam
të qeshim,
të besojmë…
E këta, që
u shtrinë
kaherë në tokë,
u penduan për farën që
derdhën në ne.
Ne, sot,
në tokën e gurëve dhe kryqeve
gozhdë të huaja vendosim
në arkivolet e tyre,
në jetët e tyre,
në vetë ne të këtillë,
sepse jo ndryshe nuk dimë,
sepse më mirë nuk dimë.
JOSO ZHIVKOVIQ – SOJA
TA PRES YLBERIN
Nganjëherë më dhemb në zemër,
dhe dhembshëm rënkojnë eshtrat
vallë aq shumë kohë ka kaluar
pa gëzime?
Qeshem me gazin e fëmijës,
duke heshtur stuhitë në palcë;
luaj me demonët, pa vela
në detin e hapët.
Jam mësuar në parajsën e mjerimit,
me zogjtë që shpërndajnë dhembjen,
i fshikulluar nga shqetësimet në gjak,
ta pres ylberin.
ME HAP NË AMSHIM
Vetëm duart t’i kishe shtrirë
do kishe ndierë nën mollëza
butësinë e afërsisë sime.
Ose po të më kishe parë rastësisht
humnerat e bebëzave të mia
nuk do tët’kishin lënë të qetë.
E ti ke ecur udhëve pa shteg
duke rënë e ndrydhur dhe e vetme
pikërisht ashtu si unë,
e nuk e dije
që gjurmët e shputave tona
shpien nën të njëjtën strehë.
Vallë a nuk do mundnim
të ecnim së bashku
dhe udhëkryqet e fatkeqësive tona
t’i shndërronim në flakën e jetës
të amshimit të dëshiruar.
ZBULIMI
E kam ruajtur lopatën
me të cilën u varros babai im.
Ajo më zbuloi
se mes babait dhe djalit
rritet toka.
Vitet e jetës
më çuan te varri.
Vdiq Zoti në mua,
por nuk jam unë në të.
MIJO TOKIQ
STINËT PA PRANVERËN
Çdokush është ujdhesa e vet e shkretë në detin e huaj
Çdokush është ujdhesa e vet
Çdokush është ujdhesa e vet në detin e të huajit
Çdokush është kontinenti i vet i pasigurt
Dora që merr fund
Koha është me ngulm kundër nesh
Stinët vijnë në formë të çrregullt
Pranverë kësaj pranvere as që kishte
Toka s’e pranoi plugun me kënaqësi
Edhe në sytha edhe në puthje pati tepër dhembje
As dallëndyshet nuk kanë ku të kthehen më
As dallëndyshet nuk dimë t’i presim më
Ku është ajo botë e plagosur
Ku deponohet
Ku deponohet jehona e britmës
KUJT ÇKA I TAKON
Shqiponjave
zogjve në përgjithësi
u takon qielli
Bijtë e kësaj bote të mbërthyer për tokë
rrëmbejnë thesarin
përmbysin dheun
Tërë jetën farkojnë prangat e veta
nuk kanë kur as kokën të ngritin
Aq të zellshëm janë
Edhe gozhdën e fundit do ta ngulin në
Ballin e vet dhe të huaj
Radhisin fitore pas fitoreje
Thesari i tyre shumohet
Mund të blejnë çdo gjë që është për shitje
Ajo që nuk ka çmim
edhe ashtu u takon bijve të lartësive
MALI
Babai im
dëshironte një djalë si një mal
të shpejtë si era
Më fitoi mua
dhe prapëseprapë më deshi
Kur shikohet më mirë
mbi supet e mia (pati) më shumë barrë
sesa mbi supet e malit
Më shumë sesa mbi supet (të ishte) mali
E pranoj
shpejtësinë e erës nuk e arrita asnjëherë
As atëherë kur iksha
nga vetvetja
Babai im
dëshironte një djalë
si era, si mali
Më fitoi mua
dhe prapëseprapë më deshi
IVAN BAKOVIQ
shtëpia e re e stojanit
kur në shtëpinë e përbashkët stërgjyshore të stojanit u bë ngushtë
vendosën të ndërtojnë shtëpi të re
që të gjithë
(i vogël dhe i madh)
në kodër rrokulliset guri
nga njëqind herë prej kodre deri në shtëpi
me gurë në karrocën
me rrota të hekurta
gdhendën
me ditë
me muaj të tërë
gurine egër me daltë dhe me çekan
derisa shuplakat u përgjakën (nuk jepej guri i egër)
femrat përzienin suvanë
derisa shuplakat pëlcitën
ngriheshin lart gurët
derisa mollëzat u mavijosen
duhej ndërtuar shtëpia
është dashur nga pylli
të merrejmateriali
të priteshintrarët
lënda të plotësohej
dhe edhe çudira të tjera
dritare, dyer
shtretër dhe djepa
u ndërtua foleja
në majë të duvnaravna
lindnin dhe vdisnin
vdisnin dhe lindnin
babai dhe djali
gjyshi dhe nipi
nga djep i njëjtë fluturuan
nëpër të njëjtën jetë fluturuan
në të njëjtin shtrat u shtruan
dhe (te zoti) u lartësuan
kthyen çdo gjë përmbys
buzëqeshjet me lot vaditur
kafshatat zhytur në djersë
çdo këngë me kukatje kënduar
çdo ditë me rruzare përfunduar
lindnin dhe vdisnin
vdisnin dhe lindnin
disa që nga ajo fluturuan
edhe u kthyen
e disa nuk u kthyen asnjëherë
disa fluturuan deri në galici, deri në montemeletta
të tjerët edhe deri në stalingrad dhe qyteti i plumbtë
e disa as nemillënnuk e kaluan
e ka të tillë që provuan a janë vallë
detet veriore më të njelmët nga jugorët
dhe gjer ku mund të shkohet në lindje e gjer ku në perëndim
a ka fund kjo brazdë e përlotur
vallë vërtetë e rrumbullakët është toka
për disa u bë ngushtë
dhe shtëpi të reja ngritën
disa kështu
disa ashtu
kryesisht të gjithë e lëshuan
ja dhe tani
shtëpia e stojanit
qëndron
edhe pse në të askush nuk rri
vetëm hijet dhe
pezhishkat në shtretër dhe djepa
dhe kujtimet
vetëm kujtimet
kujtimet që para gjumi shfaqen
kujtimet nga të cilat të mbytur në ëndrra
thërrasin ata
që tanimë kanë paguar një çmim të madh
Notturno e Vukovarit
në mesnatë ngjirur kumbon nga kambanorja e kishës
dhe terri mbrëmja heshtja
qetë fle qyteti
e pastaj në mes të qetësisë së natës
fryu erë e ftohtë përtej danubit të rëndë
e nëpër erë
të duken do tinguj të çuditshëm
sikur rënkon rruga e trpinjes
sikur gjëmon borovo
sikur qanë ovçara
dhe shih vërtetë kulla e ujit kërcet
dhe rrëzohet çdo gjë në danub
mitnica shikon e heshtur
gjersa kulla e ujit thyhet, copëtohet dhe bie
qindra tinguj
të shtënat bombat eksplodimet
rrënohet çdo gjë
britmatgjëmatthirrjet
kërcëllima e dhëmbëve
kërcitja e eshtrave
dhe shpirtit
ose vetëm nga era e akullt
pëlcet akulli në danub
hesht era
dhe çdo gjë zhduket
si mos të kishte qenë asgjë
fle qyteti
por prapë era
një hije bart teposhtë rrugës
tjetra nga maja e kullës valëvitë flamurin
nuk shakullisë era gjethet nga ovçara
por kolona e hijeve i ofrohet qytetit
çohen nga të gjitha anët
të rinj të bukur të qeshur
qeshin
qeshin
qeshin
i qeshen
vdekjes në fytyrë
qyteti fle
me gjumin e të drejtit
vetëm dy udhëtarë të vjetër
era dhe danubi
rendin nëpër kujtime