Në kujtim të poetit të shquar kanadez Richard Davies An Edmonton Orpheus
Nga Kadrush Radogoshi, Kanada
Kadrush Radogoshi është një poet shqiptar i ngritur libri i fundit i të cilit, Palimpsesti përmes Gjurmëve të Orfeut, është frymëzuar nga historia e Orfeut dhe Eurydices, një nga mitet qendrore të qytetërimit perëndimor. Poezitë romantike në këtë koleksion bashkohor lidhen me preokupimin e autorit me të parin dhe vizionin poetik. Për të, megjithatë, gjuha është rruga drejt bukurisë; siç thotë ai, “Fjala ka një sy të bukur”. Në të vërtetë, syri për se është instrumenti muzikor për të cilin poeti ‘luan’ në mënyrë që të përshkruajë dhe të elaborojë gjendjen shpirtërore dhe momentet e shumta të frymëzimit poetik. Kjo është, nga ana tjetër, e pasqyruar në shumë tituj kyç të poezive si “Eseja e Orfeut mbi sytë”.
Muzika dhe temat muzikore të poezive bëhen gjithashtu argument themelor i tezës së autorit; siç thotë ai, “E vetmja provë/Mbi bukurinë e këngës”. Radogoshi synon bukurinë si lehtësim nga shëmtia dhe konfliktet e botës reale e cila e sfondon dhe e nënvizon këtë kërkim të veçantë poetik. Ai dëshiron fillimin e ri të një libri tjetër, një tjetër ‘letër’ pune ose palimpsest – për ta tejkaluar atë botë reale nëpërmjet himneve në mundësitë e dashurisë dhe bukurisë. Dhe kështu, rezonancat e mitit të vjetër klasik rikrijohen në këtë udhëtim poetik dhe vetë shpirtin e poetit.
Poeti e çon lexuesin në “një cep romantik në horizont/Përtej hekurave, përtej telave” të asaj bote reale–duke tejkaluar kufijtë e urrejtjes, represionit politik, dhe dhunës në të cilën ai dikur vetë mbijetoi (konkretisht, në Kosovë) para se të vinte në Kanada për të filluar një jetë të re më të lirë, të reflektuar në kërkimin kryesor të këtij koleksioni të rëndësishëm. Ai zgjedh të shprehë “Trëndafilin e lulëzuar në kopshtin ekzotik të vizionit” në vend të një bote moderne të pakësuar ku heronj të vërtetë ose tradicionalë kanë shkuar pëlqimet e Odiseut, siç thotë ai “i humbur”.
Shpirti i poetit, personi i tij i adoptuar Orfeu, shikon dhe për Eurydice-n që simbolizon, ndryshe, dashurinë e tij të munguar vetë/idealuzive/gruan e dëshiruar si dhe burimin e frymëzimit poetik në jetën e tij dhe për këtë projekt të veçantë. Gjatë rrugës, ai kërkon guximin, këmbënguljen, durimin dhe forcën, dhe shpresën për ta ndjekur atë dhe vizionin e veçantë unik që po artikulon me pasion gjatë gjithë këtij libri. Por gjithmonë, libri kthehet në “vezën e mitit” ose burim frymëzimi poetik tradicional–modelet e mundshme dhe mundësitë e përjetshme që Orfeu dhe Eurydice u ofrojnë ende njerëzve, dashamirësve dhe shkrimtarëve njësoj sot. Gjithmonë gjithashtu, ekziston tema përsëritëse e rivendosjes ose shpërfytyrimit të idealizuar siç simbolizohet nga kjo linjë kyçe: “Ti shndërrohesh në një yll”.
Duhet të përmend edhe përdorimin e shkathët të ujit dhe imazheve të zjarrit nga Radogoshi për të kompletuar fuqitë e dëshiruara ritualiste pastruese dhe transformuese të dashurisë, përsëri pasqyruar në pjesë të tilla si “Kur përdorja të laja sytë e tu të ardent me vesë” dhe “Zjarri i shenjtë”. Siç sugjeron titulli i fundit, e gjithë shenjtëria dhe shenjtëria e lidhur e dashurisë platonike në punë dhe luajnë këtu. Rruga për në një jetë yjesh, megjithatë, është kryesisht përmes ‘Gazes’–shikimi i dashurisë së idealizuar të Eurydice: “një dashuri që del nga legjenda”.
Mos gaboni, Palimpsesti Përmes Gjurmëve të Orfeut është shumë edhe plogështia dhe kërkimi i një personi mesatar modern perëndimor tjetërsuar nga aspektet më të mira dhe më të bukura të qytetërimit të vjetër perëndimor, veçanërisht pikëpamjet e tij të larta të dashurisë, artit dhe bukurisë. Rrugëtimi i Radogoshit është edhe personalisht i tij, duke përfunduar me poezinë: “Udhëtimi i fundit i Orfeut”, vetë pasqyrë e kalimit të poetit në Kanada dhe jeta e tij e re ende në proces më e lirë në kontrast me të kaluarën konfliktuale, si dhe shkrimet e tij të fundit në anglisht që tani përfshijnë këtë libër.
Dhe pse këtij variacioni të temës Orfeus-Eurydice i ka ardhur fundi me një vizion të madh konkludues dhe vetë Radogoshi ka mbërritur fizikisht dhe brendësisht diku tjetër, ai prej kohësh ka qenë dhe vazhdon të jetë një poet i rëndësishëm, i frymëzuar, ngjashëm me Orfeun, i cili mësoi ‘çopat’ e tij estetike unike nga të tijat përvoja formative e së kaluarës: “Gjeometria ekzistenciale/Mësohet lehtësisht nga avioni/Por jo estetika e saj”.