Shekulli VIII para erës së re
LIBRI I JOBIT (fragment)
(Sipas përkthimit të Ernest Renanit)
Kapitulli 39
19 A nuk je ti ai që i jep forcën kalit,
Që qafën ia mbështjell me krifën valëvitëse ?
20 A nuk je ti ai që e bën të kërcejë si dre ?
Rrëqethja e tij madhështore të fut drithmat.
21 Ai çukërmon tokën, është krenar për forcën e vet;
Ai turret përpara drejt armëve armike.
22 Ai nuk di ç’është frika ; atij nuk i dridhet këmba,
As nuk zmbrapset përpara shpatës.
23 Në kurrizin e tij kumbojnë kukura,
Patërshana majëvezulluese dhe shtiza.
24 Ai rrëqethet, hingëllin, e përpin dheun;
Atë nuk e mban vendi kur buçet boria.
25 Sa zë të bjerë trumbeta, ai thotë:“Përpara!“
Që nga larg, ai i nuhat betejën,
Zërin bubullues të prijësve dhe britmat e ushtrisë.
Avrom Sutzkever, 1913-2010
ÇIFUTËT E NGRIRË
A i keni parë rreshtat e çifutëve të bërë kallkan
Në fushat që bora i mbulon anembanë?
Të shtrirë pa frymë, të marmarosur, ngjyrëmavi,
Aty janë trupat e tyre, por vdekja aty nuk rri.
Sepse shpirti i tyre i ngrirë lëshon drita levarashe,
Peshk i praruar, i mbërther nga dallga e tij kobashe.
As memecë, as fjalëshumë: sekush mendon në heshtje;
Edhe dielli ka ngrirë në atë natë plot urrejtje.
Te buzët ngjyrë trëndafili, të shtangura në ngricë,
Ka mbetur një buzëqeshje që nuk mund të lëvizë.
Një fëmijë pranë nënës së tij ngjan sikur pret ato duar
Që nuk zgjaten drejt tij si më parë për ta mëkuar.
Bëhet gur grushti i shtrënguar i një plaku të zbehtë,
Ai nuk mund ta çlirojë nga akulli jetën e vet.
Kam parë njerëz të vdekur në këtë a në atë mënyrë,
Nuk u befasova fare nga maskat që kishin në fytyrë.
Megjithatë në mes të rrugës, në këtë korrik zagushie,
Një acar më fryn në shpirt si një erë marrëzie.
Drejt meje vijnë me radhë kufomat ngjyrëmavi,
Çifutë të ngrirë në mes të borës që ndrit si inxhi.
Lëkurën ua mbështjellin ca shtresëza si mermer,
Befas drita dhe fjalët ndalen në vend menjëherë.
Trupi im merr inercinë e një plaku të kallkanosur
Që nuk e çliron dot nga akulli jetën e tij të sosur.
Claude Vigée, 1921
MËSIMI I SHOAH-ut
Lo tirtsakh.
Jashtë zjarrit këmbët tona të zbathura
Për një kohë të gjatë na çuan në rrugët e tokës natore:
Midis ferrave të thara,
Nëpër një shkretëtirë yjesh e gurësh
Ku vitet tona ranë një nga një,
Fiq të pjekur në errësirë.
Dhe tashti si dikur
Në këtë djerrinë ku kalojmë
Nderohet vetëm vrasja:
Në kopshtet tona, në shtëpitë tona,
Jehona e terrorit
Gjithnjë mbetet diçka që nuk habit njeri.
Pesëdhjetë vjet pas shoahut
Histora pret viktimën e saj të re:
A nuk do të reshtim më në fund së rrojturi e së duruari?
Në ferrin e zemrës së tij etja e torturon
Njerun pa dashuri, njeriun pa torah,
Ajo zëvendëson parajsën.
Ngaqë ka brenda vetes ëndrrën e tij të keqe,
Në zjarrin e zemërimit
Ai e ndez besimin e tij.
Çdo xhelat bëhet gjysh i humnerës,
Dhe kur nuk është thënë gjithçka,
Për Kainin, vëllanë tonë,
-Fëmijën e parapëlqyer të Evës-
Dëshira për të vrarë mbetet ligji i vetëm.
Nathan Zach, 1930
NDANË DETEVE
Anijet që na sollën për të ndërtuar
Pitomin e Ramsesin u nisën prapë siç patën ardhur
Dhe ne mbetëm në bregdet me anijet vigane e memece
Që nuk mund të na thoshin për cilin sundimtar
dhe për ç’qëllim qenë ndërtuar.
Pas pak do të bjerë nata e madhe, nata e shkretëtirës,
Të rralla janë orët kur ka dritë në këto krahina.
Dhe ne rrinim pranë gjërave që pandehnim se ishin të bukura
Dhe të denja që të luftosh për to, pa e ditur
A do të mendonte si ne dielli që do të lindte.
Tërë jetën tonë e kishim shkrirë në ato anije:
Drejtuesit u flisnin punëtorëve,
Punëtorët ndërtonin, bënin grevë, rrëzoheshin nga skelat
Dashur padashur e jepnin jetën
Për idetë e ndërlikuara që kishin mësuar
Ne punonim në mugëtirë, ajo pak dritë që kishim,
nuk ishte drita jonë,
Por ajo që kishte mbetur nga drita e një breznie tjetër.
Megjithatë edhe ne rronim. Kudo ku e vinim këmbën
Ishte Toka e Shenjtë, Toka e paracaktuar nga fati,
Toka e premtuar. Gratë i prisnin burrat në dritare,
Kurse burrat endeshin vetmitarë në hapësirën e pafundme
nga një cep i horizontit te tjetri
Ne nuk e dinim çfarë ishte as mëkati as rroga
Sepse drita ishte dobët dhe ajo nuk ishte drita jonë.
Në mol, njerëzit dashuroheshin dhe pëllumbat qëmtonin kokrra
Dhe ca qen bridhnin andej-këndej dhe ca astrologë
Tejqyrën e tyre e kthenin drejt qiellit në shenjë pyetjeje.
Jeta e njerëzve nuk ishte e lehtë dhe nganjëherë
Ajo merrte fund në ujërat e akullta ose në kinema
Ose në hotel. Mirëpo ne i kryenim me krenari
Dhe me durim detyrat e rënda që kishim marrë përsipër
Nga frika e fiseve të shkretëtirës,
Ndonjëherë ne lundronim në ujëra të qeta e të sigurta
Në dretime të njohura dhe drejt njerëzish
për të cilët e dinim mirë
Se ata kishin diçka për të na thënë.
Israël Eliraz, 1936
UNË E DËGJOJ…
Unë e dëgjoj
Substancën në thellësi të syrit
Në çastin e tanishëm
A mos është trupi i Zotit?
Dhe fëmija gjunjëzohet
Fare pranë.
Levanti kalon para tij
Me xhepa
Të nxjerrë jashtë.
Ai e përhap lajmin
Dorë në dorë,
Përsëri i zë këmba dhé.
Në të majtë kopshti i vjetër
Fundoset pambarimisht
I humbur
Në kaltërinë e Orientit.
Ronny Someck, 1951
SHQIPËRI, DREJT KËSHTJELLËS SË KRUJËS
Ukzenel Buçpapajt
Lëngu që do të nxirret nga gjethet do ta jetë boja e gjelbër
Të cilën do ta përdor për të përshkruar ullinjtë
Në rrugën drejt kështjellës.
Këtu ata nuk janë mbjellë si kartëvizita
Që Noeja do t’i kishte shpërndarë
Pas Përmbytjes.
Atë janë një kujtim i princit Skënderbeg
I cili në shekullin e pesëmbëdhjetë,
I kishte urdhëruar të gjithë të sapomartuarit
Të mbillnin dhjetë ullinjë në emër të dashurisë.
Po të flasim me fjalë të bukura,
Këtu topat e historisë nuk kanë heshtur kurrë.
Toka që ka folur
Bullgarisht, turqisht dhe italisht
Tashti hesht shqip.
Gjaku që u derdh në të
Gjithmonë shpërthen nga zemra
Dhe në trungjet e ullinjve gdhendet një zemër tjetër
Që ka brenda
Premtimin se askush nuk mund ta ndalë
Vërshimin e kësaj dashurie.
Haviva Pedaya, 1965
NJË NJERI IKËN
Për Suhbi Hadidi-n
Një njeri shkon
Nga Damasku në Paris
A mos vallë kaloi nëpër një tunel të ravijëzuar në ajër
Si ta dish
Befas pashë se Orienti po shkonte në mërgim
Se një kolonë e mesit vetëm mund të dridhet
Shkova nga Jeruzalemi në Beer-Sheva
të ndarë prej kaq e kaq vitesh
Unë nuk sajova orendi për ekzilin
Si Ezekieli i shtrirë në brinjë në shtratin e tij
Në Babiloni
365 ditë
Dhe e dashura e tij e vdekur, dhe Sioni në ekzil
Abrahami shkoi nga Beer-Sheva në Moriah
Tri ditë udhë
Duke e lidhur e duke e zgjidhur të birin me mend
Tri ditë therjesh e vajtimesh
Gjithnjë jemi të lidhur, ende ftillojmë
Kush janë ata që therin dhe qajnë
Kush janë ta që therin dhe qeshin
Ja, të gjithë po ikin
Disa u nisën para nesh për në qytetin e të vdekurve
Aty do ta shkojmë edhe ne
Ndërsa unë dua të më nxjerrn nga varri
Ja
Derisa të mos ketë asgjë në të
Dhe t’i zihet fryma
Një njeriu që ngjitet lart
Nën ndikimin e lotëve e të vodkës
Unë nuk mund ta them
A do të ndodhë gjithnjë kështu në Orient
Qoftë në erë qoftë në tokë
Sidoqoftë unë parapëlqej të mos flas
Nuk ekziston ndonjë shtëpi tjetër
Dyshoj se mund të ketë pasur ndonjëherë
Në hebraitetin tim në verbërinë time në arabitetin tim
Sepse ka një muzikë që këndon vetvetiu
Buzët e mia lëvizin
Por zëri im nuk dëgjohet fare
Sepse kjo është gjuha në të cilën të mëdhenjtë
Kanë nëmur dhe kanë dashuruar
Nga e cila më patën përzënë
Derisa e ndieva veten përsëri hebré, fola hebraisht
Tashti Orienti edhe thërret