Me rastin e 20 vjetorit të ndarjes nga jeta të gjuhtarit të shquar
“Në punën e tij shkencore dhe letrare profesor Gosturani pati mbështetje të plotë nga kryetari i Akademisë së Shkencave prof. Aleks Buda, Drejtori i Institutit të Histori-Gjuhësi prof. Androkli Kostallari, përgjegjësi i Sektorit të Dialektologjisë prof. Mahir Domi dhe kolegu i tij profesor Seit Mancaku. Mbështetje dhe ndihmë të veçantë ai pati edhe nga profesor Eqrem Çabej.
Profesor Kostallari shkonte kudo me të ku lëviste në Shqipëri në takime me rrethet shkencore të vendit për “masivizim e shkencës”. Gosturani shkonte me prof. Kostallarin në fakultetin e Filologjisë si asistent i tij…”
Prof. Xheladin Gosturanin e kam njohur nga afër në Institutin Histori-Gjuhësi. Ai kishte kryer studimet në degën Gjuhësi – Letërsi dhe ishte emëruar aty si gjuhëtar (dialektolog) në vitin 1970. Në Institut u emërova edhe unë një vit më vonë si historian.
Sekretari i Institutit më njoftojë një ditë të paraqitesha të nesërmen në drejtori se më kishte kërkuar drejtori. Kur shkova aty të nesërmen gjeta edhe Gosturanin; edhe ky kishte ardhur për të takuar drejtorin. Drejtori në fakt nuk erdhi por mori sekretarin në telefon.
“Shkoni pini një kafe një here, pastaj paraqituni prapë – tha sekretari duke ulur receptorin – drejtori njoftojë se vonohet pak.
…
Xheladinin e kisha parë në fakultet; ishte student që nuk binte në sy; ishte i dobët dhe nuk shoqërohej me shokë; për të mund të thuhej se ishte njeri i vetmuar. Mendimi im për të ndryshojë në kafene. Më tha se quhej Xheladin Gosturani dhe se ishte nga Tropoja.
“Kam qenë në Tropojë – i thashë; dhe më ka pëlqyer shumë; kam qenë atje me një ekspeditë arkeologjike në vitin 1965. Kemi bërë gërmime për një muaj e gjysmë në Rosujë. Përshtypje atëherë më bëri Valbona; unë s’kisha parë deri atëhere një lumë aq të bukur. Të dielën zbritëm në Valbonë për të kaluar ditën; arkeologët kishin marrë grepa dhe filluan të peshkojnë. Unë nuk kisha grepa, dëshira ime ishte të lahesha në Valbonë, kështu që sapo mbërritëm unë vesha rrobat e banjos dhe u hodha në lumë. O zot, thashë se ngriva, nuk isha në gjendje të nxirrja asnjë fjalë, vetëm kur dola në breg thashë se uji ishte i ftohtë”.
“Po, po – tha Xheladini, Valbona është shumë e ftohtë; e ftohtë është edhe në verë”.
Xheladini kishte dëgjuar për ekspeditën tonë, kishte parë edhe gërmimet tona atje.
Në Tropojë, tha ai, mund të bëhen edhe në vende të tjera kërkime arkeologjike. Tropoja ka qenë e banuar që në kohën e lashtë”.
Qëndruam rreth një orë në kafene; Gosturani, ndryshe nga ç’kisha menduar më pare, ishte tip serioz, i komunikueshëm në bisedë, thënë shkurt, më la përshtypje të mirë.
…
Në vitet ‘70 orari zyrtar ishte tjetër nga ky sot, ne punonim edhe dy herë në javë pasdite, të hënë dhe të martë nga ora 17:00-19:00. Atëherë më ndodhte shpesh të kthehesha me Xheladinin në konvikt ku ishim strehuar nga Universiteti. Rruga ishte e gjatë dhe ne e bënim ngadalë duke biseduar. Mbaj mend se në këto biseda më tha një herë se zotëronte tre gjuhë të huaja, rusisht dhe dy gjuhë të tjera që nuk i kujtoj cilat ishin; rusishten tha se e zotëronte mirë. Një herë tjetër më tha se kishte dorëzuar dy studime leksikologjike me 300 faqe secila “para se të emërohej në Institut”. Këtë mbaj mënd se ma tha dy apo tri herë.
Nga këto kuptova se emërimi i tij në Institut nuk kishte qenë i rastit.
Instituti ishte i interesuar atëherë të kryente studime dialektologjike me qëllim përgatitjen për botim të “Atllasit Dialektologjik të Gjuhës Shqipe”.
Me studime të tilla para çlirimit ishin marrë albanologë të huaj.
Gjuhëtarët tanë u morën me Atllasin Dialektografik në vitin 1943 kur u ngrit Instituti i Shkencave; prof. Çabej kishte kryer atëhere hartimin e një pyetsori me rreth 1600 pyetje leksikore.
Puna për “Atllasin” filloi me ngritjen e sektorit të “Gramatikës dhe të Dialektologjisë”; në këtë sektor u emëruan gjuhtarë të rinj që kishin kryer studimet në Shqipëri. Në krye të sektorit u caktua profesor Mahir Domi. Prof. Çabej kishte qenë i mendimit se çdo punonjës që do të merrej me studime dilektologjike duhet të ishte nga krahina e vet përktëse. Xheladini në këtë gjykim ishte me fat, ishte kandidat i mirë për t’u emëruar në këtë sektor; ai kishte kryer studimet me rezultate të shkëlqyera, ishte nga Malësia e Gjakovës, (Malësia e Tropojë siç i themi sot) si dhe kishte dorëzuar edhe dy artikuj për botim.
…
Në Institut studiuesit e rinj ishin shumë të lidhur me punën; ata e kalonin pothuajse gjithë ditën, para dhe pas orarit zyrtar në Institut dhe në Bibliotekën Kombëtare duke studiuar. Ky ritëm natyralisht thyhej disi kur krijonin familje; ata nuk ishin më të lirë si më parë…
Ndryshe nga shumë prej tyre, Xheladini nuk e prishi ritmin në punë; ai “nuk pati fat të krijonte familje”; rrjedhimisht ai e kalonte gjithë kohën, paradite dhe pasdite në punë. Ai botoi brenda pak viteve monografitë: “Periudha me fjali të varur lejore në Gjuhën Shqipe”, “Mohimi dhe mënyrat e shprehjes së tij në Gjuhën Shqipe”, “Struktura gramatikore e së folmes së qytetit të Elbasanit dhe leksiku i saj”.
Xheladini botoi ndërkohë artikujt gjuhësor: “Mbi disa ndërtime të periudhës në të folmen e Elbasanit”, “Togfjalëshi në të folmen e qytetit të Elbasanit”, “Gegërishtja Verilindore dhe disa tipare karakteristike të saj”, “Mbi disa ndërtime togfjalëshash foljorë në të folmet e Gegërishtes Verilindore”, “Rasa rrjedhore apo gjinore?“, “Mbi përdorimin e pjesores”.
Prof. Gosturani punoi ndërkaq pa ndërpreje si bashkëautor në hartimin e tre vëllimeve të para të Atllasit Dialektografik të Gjuhës Shqipe; ai është edhe autor i botimit “Studime në Fushën e Dialektologjisë Shqiptare”.
Me këto punime Gosturani mbrojti me sukses titujt dhe gradat shkencore si “Kandidat i Shkencave Filologjike”, “Doktor i Shkencave Filologjike”, “Profesor”.
…
Më 1998 prof. Gosturani botoi “jashtë planit” librin “Historia e gjuhësisë botërore gjatë shekujve dhe disa çështje teorike të saj”.
Vepra është rezultat i një pune të gjatë kërkimore shkencore. Autori vë në dukje për lexuesit studimet gjuhësore të kryera nga albanologë dhe studiues të shquar. Vepra ka karakter enciklopedik, ajo i drejtohet studentëve të vitit të katërt të degës së Gjuhës Shqipe të Fakultetit të Filologjisë, dhe njerëzve të tjerë që ishin të interesuar “të njihnin rrymat, shkollat, drejtimet e studimëve gjuhësore gjatë shekujve”. Vepra dëshmon për një formim të mirë profesional të autorit në fushën e gjuhësisë shqiptare.
…
Më 1999 profesor Gosturani botoi librin tjetër “Historia e Albanologjisë”. Në pjesën e parë të librit “Gjuha shqipe gjatë shekujve”, autori merret me trajtimin e shqipes si gjuhë indo-europiane dhe prejardhjen e saj prej ilirishtes. Autori jep për lexuesin të gjithë argumentët gjuhësore, historike, arkeologjike, gjeografike për këtë problem. Autori trajton më tej tiparet thelbësore të shqipes, zhvillimin e brendshëm të saj, marrëdhëniet me gjuhë të tjera ballkanike, dialektet, lëvrimin dhe pasurimin e gjuhës shqipe gjatë Rilindjes, formimin dhe konsolidimin e gjuhës letrare kombëtare pas Luftës së Dytë Botërore.
Në pjesën e dytë autori merret me origjinën e gjuhës shqipe, strukturën gramatikore dhe prejardhjen e popullit shqiptar.
Libri shkruan autori “është rezultat i studimeve dhe konspektimeve të veprave dhe punimeve kushtuar gjuhës shqipe”.
Libri u botua nga Fondacioni “Soros” në kuadër të programit “Libri për një shoqëri të hapur”.
…
Është fakt i njohur që në Shqipëri historianët, gjuhëtarët (dhe gjithë studiuesit e tjerë, etnografë, arkeologë, etj.) janë të lidhur ngushtë në studimet e tyre me historinë e popullit shqiptar dhe luftën që ka zhvilluar në shekuj për mbrojtjen e trojeve të veta. I tillë ishte edhe prof. Gosturani; kjo ndjehet në të gjitha shkrimet e tij; kjo ndjehet edhe kur autori flet për gjuhën shqipe.
“Gjuha shqipe, bijë e ilirishtes, – shkruan ai – u qëndroi e papërkulur stuhive të pushtuesve të shumtë shekullorë…”.
Autori reagon si studiues për problemet që u ngritën në shtyp pas vitëve ‘90 për “dialektet”…
Prof. Gosturani thekson se dialektet nuk pengojnë komunikimin midis banorëve të krahinave të ndryshme të vendit. “Është pohuar nga autoritetet më në zë -shkruan ai – se dallimet dialektore në gjuhën shqipe janë krejt të papërfillëshme. Ja – shkruan ai – ç’thotë për këtë albanalogu i shquar danez Pedersen: Shumë herë është thënë se nuk ka një njësi gjuhësore në Shqipëri, se dialekti i Veriut ndyshon krejt nga dialekti i Jugut, kështu që marrëveshja midis këtyre dy pjesëve të Shqipërisë është e pamundur. Po ky është një pohim krejt i rremë. Ndryshimi midis dy dialektëve të gjuhës shqipe është shumë më i vogël se sa ndryshimet dialektore që janë midis shumë gjuhëve të tjera e nga pikëpamja praktike ndryshimi midis dialekteve të gjuhës shqipe nuk ka asnjë rëndësi. Një i huaj që ka mësuar një nga këto dialekte nuk gjen asnjë mundim serioz për të kuptuar dialektin tjetër.
…
Ndyshe nga studiues të tjerë profesor Gosturani u mor edhe me studime historike. Angazhimi i tij në këtë drejtim nuk ishte i rastit. Në vitin 1978 ishte 100 vjetori i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Instituti i Historisë botoi me këtë rast vëllime me dokumente austriake, osmane, franceze që hidhnin dritë për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit.
Gosturani u përfshi në entuziazmin e përgjithshëm që ngjalli në Shqipëri 100 vjetori i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Ai e ndjeu si rrallë kush këtë përvjetor kur të parët tanë u ngritën në këmbë në mbrojtje të trojeve të lëna amanet nga të parët e tjerë pararendës.
“Dashuria për Atdheun – shkruan Gosturani – është ndjenja më e lartë, më sublime për një njeri…Synimi i jetës së njeriut duhet të jetë përpjekje për të bërë diçka të bukur, të pastër, fisnike, për vendin dhe popullin e vet”.
Fryt i këtij frymzimi patriotik ishte libri “Jakup Ferri” që autori botoi në vitin 1882. Gosturani kishte dëgjuar që i vogël për këtë atdhetar të madh nga këngët popullore, forklori gojëdhënat.
“Kënga popullore – shkruan ai – është dëshmitare e flaktë e historisë sonë”, “Forklori, këngët, përrallat, gojëdhënat, legjendat, anekdodat, ritet, zakonet, janë pasqyrë e shpirtit dhe e kulturës së tij”.
Prof.Gosturani shfrytëzoi me mjeshtëri dokumentet austriake, osmane, angleze, franceze për t’u botuar në përkthim shqip me rastin e 100 vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit; ai nxorri prej tyre gjithë të dhënat për atdhetarin e madh Jakup Ferri.
Vëzhguesit e huaj diplomatikë – shkruan Gosturani – e cilësojnë Jakup Ferrin si “një nga njerëzit trima e më me rëndësi të Plavës”. “Shtëpia e Jakup Ferrit ishte qendra e kuvendeve të burrave që mblidheshin jo – vetëm nga Plava e Gucia por edhe nga Kosova. Aty diskutoheshin e rriheshin mendime për fatin e trojeve shqiptare”.
Nga të dhënat historike autori nxorri konkluzionin se Jakup Ferri njihej me Sulejman Vokshin, Haxhi Zekën, Ali Ibër Nezën dhe krerë të tjerë.
Jakup Ferri – shkruan ai, qe në kontakt me Ali Pashë Gucinë; “asnjë prej tyre nuk mund të vepronte pa tjetrin; atje ku ishte Aliu ishte edhe Jakupi dhe anasjelltas”. Këta, vijon ai, “bënë një punë të madhe organizative dhe propagandistike duke ngritur peshë zemrat e gjithë banorëve, duke shtuar mobilizimin dhe besimin në fitore”.
Autori nuk la mënjëanë këngët tregimtare kosovare që bëjnë fjalë për Jakup Ferrin; meritë e tij është fakti se ka ditur të japë madheshtinë e figurës së Jakup Ferrin me vargje nga këngët popullore kosovare.
Jakup Ferri ishte në odën e burrave – shkruan ai – kur Bilal Shehu vjen dhe i thotë:
-Punët mbrapsht janë tuj na shkue, o Jakup Ferri.
-Çfarë punësh po na shkojnë mbrapsht, o Bilal.
-Ka ardhë sot një lajm nga Gjakova që thotë se sulltani i ka dhënë Malit të Zi, Plavë e Guci.
Atëhere Jakup Ferri iu përgjegj:
-Pse e ka vendosë sulltani, nuk e ka vendosë populli. Pa u zhbi ne me gra e thmi( fëmi) ajo gja s’ka me u ba”.
Dhe populli këndon:
N’at Stamboll na vojt haberi
s’i lshon trojet Jakup Ferri.
Me vargje nga këngët popullore kosovare flasin në veprën e autorit edhe Binak Alia, Mic Sokoli dhe atdhetarë të tjerë. Me vargje të tilla këto figura mbartin për lexuesin përmasa legjendare.
…
Profesor Gosturani është marrë edhe me studimin e figurës së Ali Ibër Nezës. Ai kishte dëgjuar për të kur kishte qenë mësues në fshatin e tij Bucan në Shipshan të Gashit të Malësisë së Gjakovës.
Ai kishte dëgjuar atëherë nga njerëzit se “Fama e Aliut kishte shkuar deri te Sulltani në Stamboll; në Shipshan –thonin ata – kishte ardhur edhe një i dërguar i Portës së Lartë për të parë sarajet dhe ushtrinë e tij. Kur ky shkoi në Shipshan dhe hyri në shtëpinë e tij, u habit me pamjen: një shtëpi me gurë, me tre-katër dhoma pak tokë të punueshme rreth shtëpisë dhe asgjë tjetër. “Ku e ke pasurinë dhe ushtrinë”- pyeti ai Aliun.
“Ja pasuria ime, tha ai duke treguar me dorë dy-tre dynim tokë dhe ca bagëti në vathë, kurse ushtria është tërë Malësia. Vetëm me një pushkë habertare – tha ai – mblidhet këtu tërë Malësia”.
Profesor Gosturani i hyri studimit të figurës se Ali Ibrës me seriozitet të madh shkencor, ai mblodhi dhe studioi me vëmendje:
-gjithë studimet monografike kushtuar Lidhjes shqiptare të Prizrenit,
-gjithë artikujt shkencore të studiuesve të ndryshëm dhe
– gjithë botimet me këngë popullore historike për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit.
Mbi ketë bazë studimi monografik i autorit “Ali Ibra dhe Lidhja shqiptare e Prizrenit” shënon një sukses për autorin.
Ali Ibra, shkruan Gosturani duke u mbështetur në të dhënat e konsullit britanik Sen Xhon, ishte “anëtar i shquar i Lidhjes”; ai kishte “5000 njerëz të armatosur, të gatshëm për t’iu bindur urdhërave të tij”.
“Ashtu sikurse për shumë burra të tjerë të shquar të popullit tonë edhe për Ali Ibrën – shkruan autori – nuk kemi dokumenta të shkruara dhe akte zyrtare që të na hedhin dritë të plotë për vitet e rinisë”.
Për rininë e këtij atdhetari Gosturani u mbështet tek “tradita dhe kujtimet e bashkëkohësve”; këto – shkruan autori – “na ndriçojnë sadopak rininë e tij të herëshme dhe veprimtarinë e tij”. “Ali Ibër Neza – shkruan autori – u mëkua si atdhetar “që në djep me këngët e trimërisë e të burrërisë dhe me meloditë e bukura të malësisë së Tropojës”. Ai u edukua në Odën e Burrave ku ”derdhej gurra e pashtershme e urtësisë popullore”.
“Oda e Burrave – vijon autori – ka luajtur një rol të madh në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare; ajo ka qenë vatër e edukimit patriotik dhe burim nga dilnin me mijëra luftëtarë të vendosur, për të dhënë edhe jetën kundër pushtuesve të huaj”.
Autori emocionon lexuesin kur përshkruan luftëtarët e Lidhjes Shqiptarë të Prizrenit në betejë:
“Përmes mjegullës dukeshin luftëtarët shqiptarë, stërnipërit e Skënderbeut, shqiponjat e malit, me veshjen e tyre kombëtare: me tirq të bardhë (çakshir), me opinga e qeleshe”.
…
Në punën e tij shkencore dhe letrare profesor Gosturani pati mbështetje të plotë nga kryetari i Akademisë së Shkencave prof. Aleks Buda, Drejtori i Institutit të Histori-Gjuhësi prof. Androkli Kostallari, përgjegjësi i Sektorit të Dialektologjisë prof. Mahir Domi dhe kolegu i tij profesor Seit Mancaku. Mbështetje dhe ndihmë të veçantë ai pati edhe nga profesor Eqrem Çabej.
Profesor Kostallari shkonte kudo me të ku lëviste në Shqipëri në takime me rrethet shkencore të vendit për “masivizim e shkencës”. Gosturani shkonte me prof. Kostallarin në fakultetin e Filologjisë si asistent i tij; ai zbriste nga makina bashkë me të dhe qëndronte në rreshtin e parë në sallë duke ndjekur ligjëratën e profesorit të nderuar. Në mbarim të leksionit profesor Gosturani takohej me studentë të letërsisë që ishin nga vendlindja e tij Tropoja dhe pinte një kafe me ata.
Lidhje të ngushta pune Gosturani pati me shefin e sektorit, profesor Mahir Domin. Librin “Historia e Albanologjisë” autori ia dedikon atij me këto fjalë: “Profesor MAHIR DOMIT, ndihma e të cilit ka qenë e pakursyer”. Reçensentë të kësaj vepre janë “profesor Mahir Domi dhe profesor Seit Mancaku”.
Lidhje Gosturani ka pasur edhe me profesor Budën; ai shkonte shpesh në Akademi për t’u konsultuar me të për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Paragrafë nga studimet dhe referatet e profesor Budës për “Lidhjen Shqiptare të Prizrenit” janë të shumta në librat e Gosturanit.
Lidhje të ngushta pune Gosturani pati me profesor Eqrem Çabej.
“Në themel të kësaj vepre – shkruan autori në librin “Historia e Albanalogjisë”- kanë shërbyer studimet e pavdekëshme të profesor Eqrem Çabejt”.
Gosturani citon Çabeun në studimet e tij si “kollos i albanologjisë, shkencëtar i madh, burrë i ndritur me të gjitha virtytet dhe vlerat njerëzore”.
I tillë ishte në fakt Çabej për të gjithë ne që punonim në Institut ; ne, të rinjtë sidomos, në shenjë respekti për të, ecnim thuajse “pa marrë frymë” kur kalonim pranë stuijos së tij “për të mos e shqetësuar profesorin në punën e tij”.
Unë kujtoj gjithmonë me kënaqësi profesorin kur shkonte të pinte kafe i shoqëruar me profesorë të tjerë të Institutit, Mahir Domi, Lirak Dodbiba, Spiro Floqi. Profesor Çabej ishte burrë elegant, ai binte në sy, me pallton e trashë hedhur krahëve…
Por unë mbeta i shastisur kur pashë vite më pas profesorin të kthehej nga kafeneja vetëm me Xheladinin.
Isha dezhurn atë ditë. Sapo Xheladini hyri në Institut e tërhoqa mënjëanë dhe e pyeta:
“Xheladin ti pi kafe me Çabeun?”
“Po more, një kafe bën mirë për shëndetin”.
“Po çfarë bisedon Çabeu me ty?
“Për gjithëshka; ia sot kur po shkonim në kafene, mu hodh papritmas një mace në këmbë. Unë u tremba dhe u hodha tej; profesori më tha:
“Xheladin ti ke frikë nga vdekja”?
“Posi nuk kam – i thashë – pse ju nuk keni frikë?”.
“Jo – tha – nuk kam frikë?
“Si nuk keni frikë, thashë unë prapë”.
“Nuk kam – tha ai – sepse Lukreci ka thënë: kur jam unë, nuk është vdekja dhe kur është vdekja nuk jam unë. Pra nuk kam frikë nga vdekja sepse nuk do të takohem kurrë me të”.
Atë ditë Xheladini më tregoi shumë gjëra për profesorin.
“Kur vjen sekretaria e Institutit në zyrën tonë dhe më drejtohet mua, unë i them :”Ҫfarë kërkon”; kurse kur i drejtohet profesor Çabeut, ai ngrihet në këmbë dhe thotë por “duke parë nga unë”:
“Urdhëroni zonjushe, për çfarë jeni e interesuar? “
“Profesori ishte njeri shumë i edukuar dhe i kulturuar, ai edhe kur shkojë për të mbajtur një ligjëratë në Austri, i’u drejtua kolegëve me termin “zotërinj”; për këtë profesorit i hoqën vërejtje kur u kthye në Tiranë, por ky u tha “ju lutem, kështu jam i mësuar të komunikoj me kolegë, prandaj, më mirë mos më dërgoni jashtë sepse nuk dij të sillem ndryshe”.
“Po mirë Xheladin – thashë unë – po pse Çabeu shkon për kafe vetëm me ty? ”.
“Ku ta dij unë, duket i pëlqen”.
Kishte të drejtë, professor Xheladini ishte një njeri jashtzakonisht i çilër dhe i sinqertë; një kafe me të ishte padiskutim një shplodhje për profesorin.
“Ne të tjerëve në sektor – më tregonte një koleg i profesor Gosturanit- na bënte shumë përshtypje mënyra si komunikonte Xheladini me profesorin. Ne ishim shumë të ndrojtur ose më mirë të them, shumë të kujdesshëm me të; Xheladini përkundrazi bisedonte sikur ta kishte shok dhe ne habiteshim. Po ju tregoj një rast. Një ditë Xheladini e pyeti profesorin për diçka; profesori i tha se do të shihte një libër për t’i dhënë përgjigje të saktë. Të nesërmen kur profesori i dha përgjigje Xheladin i tha:
“A e patë mirë në libër këtë profesor?”
Ne ngrimë kur e dëgjuam; profesori na pa ne në sy por nuk tha asgjë; ai e njihte Gosturanin, natyrën dhe karakterin e tij.
“Kur vdiq profesor Çabej, Xheladini ishte në “punë fizike” në Tropojë – më tregonte një mik i tij tropojan. Kur radio Tirana njoftoi vdekjen e tij, Xheladinit i dolën lot në sy:
“Profesor Çabej ishte një burrë i madh i kombit, më tha dy – tre herë i tronditur”.
Profesor Çabeun qeveria shqiptare e dërgoi menjëherë në Itali për kurim kur u njoftua për sëmundjen e tij. Pas operacionit që kreu në Romë, Xheladini i bëri një vizitë profesorit në shtëpi.
“Ah si është jeta – më tha ai atëherë, fola me profesorin sikur të kishte kaluar një sëmundje dhe kaq; por ai për fat të keq është përsëri i sëmurë dhe nuk din gjë; asnjë nga Akademia nuk ka guxuar t’i thotë se është prapë i sëmurë”.
Profesor Çabej u dërgua përsëri nga qeveria shqiptare në Romë kur gjendja e tij shëndetësore u rëndua; atje edhe ndërrojë jetë më 13 gusht 1980.
….
Profesor Gosturani nuk pat të njohur të shumtë në Tiranë; ai pat lidhje me pak njerëz të afërt nga Tropoja të emëruar si ai në Tiranë.
Ai mbeti gjithë jetën një njeri i thjeshtë dhe i mbyllur në përgjithësi; por pak, shumë pak dinë se ai kishte një botë jashtëzakonisht të pasur shpirtërore; ai përçmonte jetën bosh të pushtetit dhe lakmitë meskine të njerëzve të vegjël të pangopur; ai vlerësonte poetët, shkrimtarët e mëdhenj, filozofët, njerëzit e dijes, dhe të artit; krijimtaria e tyre ishte sipas tij, me vlerë të përjetëshme për njerëzimin.
Lexuesit i bën përshtypje fakti që në librin “Historia e Albanologjisë” profesor Gosturani jep mbi 100 citate latine në fund të çështjeve që trajton.
“Kanë kaluar shekuj – shkruan ai – gjatë të cilëve vdiqën mbretër e pricër, burra shteti me famë për botën, komandantë ushtarakë të dëgjuar, por që janë harruar prej kohësh ndërsa Homeri, Virgjili, Dante, Servantesi, Shekspiri, Gëte, Tolstoj, Majakovski, Firdisiu etj., kanë mbetur dhe do të mbesin përjetë të pavdekshëm sa të ekzistojë shoqëria njerzore”.
…
Dialektologu i nderuar, profesor Xheladin Gosturan vdiq pa pritur në Tiranë më 20 shkurt 2000. Miqtë e tij e dërguan atë në Tropojë në vendlindjen e tij që ai e donte aq shumë.
Profesor Xheladin Gosturani është nderuar me titullin “Qytetarë Nderi” nga Bashkia Bajram Curri; shkolla 9-vjeçare në vendlindjen e tij Kovaç, mban emrin e tij.
Në nderim të jetës dhe veprës së tij në Tropojë është ngritur edhe shoqëria letrare “Xheladin Gosturani”.
Instituti i Gjuhësisë ka nderuar profesor Gosturanin duke organizuar veprimtari shkencore në vendlindjen e tij. Profesor Gosturani kishte studiuar me shumë përkushtim gjuhën latine; si shumë kush edhe ai nxirrte prej saj citatet e njohura latine. Për njerëz të shquar të ngritur lart me punë të palodhur latinët thonin shprehjen Ab aspra ad astra. Le ta quajmë kështu edhe ne këtë studiues të shquar, le t’i shënojmë këto fjalë latine mbi varrin e tij se i meriton si rrallë kush.