Për të kuptuar peshën e gabimit që do të rëndojë mbi qeverinë shqiptare, në rast se Këshilli i Ministrave vendos nesër mbylljen e ASA-s, ne po ju ofrojmë një pasuri lidhjesh shkencore që ASA ka krijuar me botën në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, të cilat ndërpriten me zhdukjen e ASA-s.
Prej vitesh tashmë ASA dhe katër institutet e saj realizojnë shumë bashkëpunime ndërkombëtare, me një mori ekipesh të përbashkëta me specialistë vendas e të huaj. Veçohen bashkëpunimet strategjike me institucione me reputacion ndërkombëtar.
Dhe pikërisht këtë ka kërkuar me të madh qeveria shqiptare nga institucionet e arsimit të lartë, që të jenë qendra bashkëkohore të dijes, të hapura me botën ndërkombëtare universitare dhe të kërkimit shkencor, të afta për të ngritur fonde nga donatorë të huaj për projekte të rëndësishme kombëtare, mbarëkombëtare e më gjerë.
Në të gjitha këto drejtime, Akademia e Studimeve Albanologjike ka treguar se ka qenë e zonja të ndërtojë një model të qëndrueshëm e të besueshëm si partner në projekte me universitete të huaja, ndër më të rëndësishmit sot për fushat e kërkimit në arkeologji, antropologji, histori, letërsi e gjuhësi.
Po rendisim në mënyrë sa më sintetike një pjesë të punës së ASA-s që ka të bëjë me bashkëpunimet me partnerë shqiptarë dhe të huaj vetëm në 5 vitet e fundit.
MARRËVESHJE, PROJEKTE, BASHËPUNIME
I. Me institucione brenda vendit, në Kosovë dhe Maqedoni të Veriut
-Akademia e Studimeve Albanologjike dhe Universiteti i Prishtinës kanë nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi në fushën e arsimit të lartë dhe kërkimit shkencor për të krijuar një strategji mbi transmetimin e dijes tek brezat e rinj, në fushat e albanologjisë, me qëllim edhe përditësimin dhe pasurimin me teza të reja të dijes albanologjike. ASA shikon tek Universteti i Prishtinës partnerin kryesor për zhvillimin e dijes së avancuar në lëmejtë e albanologjisë si në Kosovë dhe në Shqipëri.
-Marrëveshje bashkëpunimi me:
-Institutin Albanologjik, Prishtinë
-Universitetin e Tetovës
-Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, Shkup
-Agjencinë e Zbatimit të Gjuhës në Maqedoninë e Veriut.
-Arkivin Shtetëror të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Shkup.
-Universitetet publike dhe private në Tiranë, Shkodër, Elbasan, Durrës, Korçë
-Autoritetin për Informim dhe Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit
-Muzeun Kombëtar të Përgjimeve “Shtëpia me Gjethe”
-Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit
-Kryegjyshatën Botërore Bektashiane
-Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët.
-Rrjetin Akademik Shqiptar
II. Me institucione jashtë vendit
DISA NGA PROJEKTET DHE BASHKËPUNIMET MË TË RËNDËSIHME TË INSTITUTIT TË ARKEOLOGJISË:
1.Akademia e Studimeve Albanologjike, nëpërmjet Institutit të Arkeologjisë është pjesë e një konsorciumi të përbërë nga 5 institucione shqiptare, 3 italiane dhe 1 spanjolle: Universiteti i Arteve, Universiteti Politeknik, Universiteti Luigj Gurakuqi i Shkodrës, Ministria e Arsimit Sportit dhe Rinisë; Universiteti i Bolonjës, Urbino Carlo Bo, Fondacioni Flaminia; Shkolla e Konservimit dhe Restaurmit të trashëgimisë kulturore, Galisia-Spanjë. REACH – Improving Research capacities of Albanian higher education in conservation and restauration of Cultural Heritage. Projekti REACH është një projekt Erasmus + Capacity Building, në fushën e Arsimit të Lartë dhe synon të mbështesë zhvillimin e kapaciteteve në kërkime shumëdisiplinare dhe të aftësive teknike në fushën e konservimit dhe restaurimit të Trashëgimisë Kulturore në Shqipëri.
2. Projekt ndërkombëtar menaxhimi, Interreg Adrion, të financuar nga EU Transfer “Transferimi” – Modelet e menaxhimit të integruar për parqet arkeologjike”, përmes pjesëmarrjes së një numri institucionesh, organizatash kulturore, parqesh arkeologjike dhe qytetesh të zonës Adriatiko-Joniane, synon të zhvillojë, transferojë dhe shpërndajë një model të përbashkët qeverisjeje të parqeve arkeologjike që shkon përtej qasjes tradicionale konservatore për të nxitur edhe zhvillimin e qëndrueshëm, duke e bërë trashëgiminë kulturore shtytës për zhvillimin ekonomik.
3. Programi Erasmus+ ndërmjet Institutit Arkeologjik dhe Galician Institute for Cultural Heritage Conservation and Restoration (GAL) (Spanje). Ne kuadër te këtij bashkëpunimi janë organizuar shkëmbime te stafit mes dy Institucioneve si dhe trajnimit te studenteve nga 2 vendet ne fushën e gërmimit dhe restaurimit.
4. Projekti Storie Nostrum (Association Histoires vraies de la Méditerranée, Ecole Normale Supérieure, Laboratori AOROC, Universiteti Paris 8, Ambasada e Francës në Tiranë), që ka si objektiv realizimin e 10 podkasteve që rrëfejnë histori të zakonshme të banorëve antikë të territoreve mesdhetare dhe prezantimin e tyre për publikun në muze dhe vendbanime arkeologjike.
5. Misioni shqiptaro-francez i pellgut të Korçës: IA dhe ASA me institucionet franceze: Shkolla Franceze të Athinës, CNRS-Paris, Universiteti i Montpellier-Paul Valéry 3, Ministrina e Kulturës dhe Komunikimit (prej vitit 1993-; marrëveshja e fundit 2021).
6. Lin 3: IA/ASA dhe Instituti i Shkencave Arkeologjike, Universiteti i Bern, Zvicër (prej vitit 2020).
7. Kërkime të përbashkëta në ishullin e Maligradit të Prespës së Madhe (Shqipëri). Instituti i Arkeologjisë/ASA dhe Institutit të Marrëdhënieve Ndërballkanike Kulturore (IMNK), Athinë-Greqi. (prej vitit 2018).
8. Kontekstualizimi i Neolitit në fushën e Korçës. Instituti i Arkeologjisë/ASA, Universiteti i Këlnit, Gjermani dhe Universiteti Shtetëror i Nju Jorkut, Bufalo/SHBA (prej vitit 2022).
9. Projekti Lepenica. Instituti i Arkeologjisë/ASA dhe Shkolla e Lartë e Konservimit dhe Restaurimit të BBCC të Galicisë, Spanjë, Në kuadër të programit Erasmus+ (prej vitit 2021).
10. Studimi i prejardhjes së materialit të gjetjeve prej qelibari të periudhës së Bronzit nga territori i Shqipërisë. Instituti i Arkeologjisë/ASA dhe Universiteti Adam Mickieëicz, Poznań, Poloni (prej vitit 2018).
11. Paleogjeneza e evropianëve juglindorë. Përzjerje, seleksionim dhe transformime: rasti i Shqipërisë. Instituti i Arkeologjisë dhe Departamenti i Antropologjisë – Universiteti i Vjenës, Austri (prej vitit 2018).
12. Qëndrueshmëria e bujqësisë neolitike në Evropë. Instituti i Arkeologjisë dhe Instituti i Vjenës për Shkenca Arkeologjike (prej vitit 2022).
13. The Balkan-aegean dendrochronology project: tree-ring research for the study of European and east mediterranean civilizations. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti Nicolaus Kopernicous, në Torun, Poloni (prej vitit 2017).
14. Kaonia bregdetare: Kërkime arkeologjike në Finiq dhe Butrint. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Bolonjës (prej vitit 2000 – ; marrëveshja e re në vitin 2020).
15. Apollonia e Ilirisë. Instituti i Arkeologjisë dhe UMR 8546-AOrOc Paris, Francë, Shkolla franceze e Athinës (EfA), Shkolla franceze e Romës (EfR). (Prej vitit 1992 në vazhdim; marrëveshja e re në vitin 2022).
16. Kërkime arkeologjike në zonën Vagalat/Dobra, fusha e Livadhjasë dhe lugina e mesme e Pavllës. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Oxfordit, Britani e madhe (prej vitit 2020).
17. Apollonia dhe territori Instituti i Arkeologjisë dhe DAI Berlin (prej vitit 2018).
18. Kolonizimi dhe proçese urbanizimi në Apolloni. Reflektim në rrethinat e saj: Babunjë dhe territor. Instituti i Arkeologjisë dhe Universitetit Humbold Berlin, Universiteti Ëuerzburg, Gjermani dhe Institutit Arkeologjik Austriak (prej vitit 2018).
19. Lugina e Drinosit, Antigonea, Hadrianopoli dhe vendbanime të tjera. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Maceratës, Itali (prej vitit 2005 në vazhdim; marrëveshja e re 2019).
20. Kërkime arkeologjike në Orikos. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Gjenevës, Zvicë (prej vitit 2010).
21. Peizazhe të fortifikimeve të periudhës antike në Shqipërinë Lindore (FLEAP): syrvey dhe studimi i zonës midis aksit Elbasanit Pogradec dhe Korçë. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Studimeve të Catanias, Departamenti të Shkencave të Antikitetit (prej vitit 2020).
22. Çuka e Ajtoit. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti La Sapienza, Romë, Itali (prej vitit 2021).
23. Shkodra dhe territori: kërkime në Bushat. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Varshavës, Qendrën e Studimeve Antike për Evropën Juglindore, Poloni (prej vitit 2012).
24. Nymphaion-i i Apolonisë. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti Aix en Marseille, Francë (prej vitit 2022).
25. Topografia e Epidamne-Dyrrachion. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti Lumière Lyon 2 dhe Qendra Kërkimore Hisoma UMR 5189, CNRS (prej vitit 2018).
26. Lugina e Vjosës dhe vendbanimet antike rreth saj. Instituti i Arkeologjisë dhe Instituti Arkeologjik në Vjenë, Austri (prej vitit 2018).
27. Forumi romak i Butrintit. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti Notre Dame, USA (prej vitit 2001).
28. Artemisioni i Epidamne-Dyrrhachionit. Instituti i Arkeologjisë, Qendra Kërkimore HALMA-IPEL UMR 8164, Universiteti Lille 3, Francë dhe Shkolla Franceze e Athinës (prej vitit 2001).
29. Projekti shqiptaro-francez në programin e gërmimit dhe valorizimit të siteve arkeologjike të luginës së Drinit (Komani dhe Sarda). Instituti i Arkeologjisë të Tiranës (ASA), Shkolla Franceze e Romes dhe CNRS/UMR 8167 (prej vitit 2010, marrëveshja e re 2022).
30. Durrësi mesjetar: kërkime dhe gërmime arkeologjike në amfiteatrin e Durrësit. Instituti i Arkeologjik dhe Departamenti i Shkencave Psikologjike, të Shëndetit dhe Territorit (DiSPuTer) të Universitetit “G. D’Annunzio’’ Chieti-Pescara (prej vitit 2004, marrëveshja e re 2022).
31. Zgërdheshi dhe transformimi i një qyteti ilir në antikitetin e vonë dhe në mesjetë. Instituti i Arkeologjisë dhe Goethe-Universität Frankfurt/Main, Institut für Archaeologische Ëissenschaften (prej vitit 2018).
32. Kërkime arkeologjike mbi monumente të antikitetit të vonë dhe mesjetës në Butrint. Instituti i Arkeologjisë dhe Fondacioni Butrinti (prej vitit 2022).
33. Gërmimet arkeologjike, kërkimet dhe vlerësime në Paleokastër. Instituti i Arkeologjisë dhe Universiteti i Maceratës (prej vitit 2018).
DISA NGA PROJEKTET DHE BASHKËPUNIMET MË TË RËNDËSISHME TË INSTITUTIT TË ANTROPOLOGJISË KULTURORE DHE I STUDIMIT TË ARTIT:
1. City Methodologies: një dije antropologjike në dialog, një bashkëpunim mes IAKSA dhe PERFORM, projekt i Sëiss Agency for Development and Cooperation (SDC) në Shqipëri.
“Cities Methodologies, Dija Antropologjike në Dialog” është një prej projekteve kërkimore, të laboratorit të antropologjisë urbane, konceptuar dhe implementuar nga stafi i Departamentit të Etnologjisë pranë Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit. Në këtë veprimtari janë angazhuar studiues të Departamentit të Etnologjisë dhe studentë e specialistë të fushave të ndryshme.
2. Laboratori i Antropologjisë Vizuale (nga viti 2018 dhe në vazhdim)
Laboratori i Antropologjisë Vizuale përfshin pjesëmarrës nga fusha, si: antropologjia, filozofia, sociologjia dhe kinematografia, sipas boshteve tematike: kohorja dhe pamorja, kufiri dhe koha, regjimet kohore në konfigurimet kozmologjike, tingujt, hapësira dhe koha, vetja, tjetri dhe koha. Mbështetur në empiri, teori dhe kritikë, synimi themelor i kësaj punëtorie është të shestojë në mënyrë analitike përdorimin e instrumenteve teknologjikë dhe intelektualë në vizualizimin e kohës. Qëmtimi etnografik i kohës subjektive dhe objektive, i portave apo urave kohore si ndërlidhëse kulturash, i kohëzimit mikro-e-makroskopik në rrafsh diakronik dhe sinkronik përmes nocionit të imazhit dhe proceseve vizualizuese, janë pjesë e këtij programi, përderisa praktika zhvillohet në zonën ndërkufitare Shqipëri-Kosovë.
3. Atlasi etnografik i fshatit shqiptar sot (financuar nga AKKSHI), drejtues: Dr. Olsi Lelaj, 2018-2020.
Projekti kërkimor 2 vjeçar “Atlasi Etnografik i Fshatit Shqiptar Sot”, mbështetur nga Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit (AKKSHI), në kuadër të Programit Kombëtar për Kërkim e Zhvillim, seksioni “Shkenca Sociale dhe Albanologjike”. Ky projekt propozon risi metodologjike dhe teknologjike në raport me projektin fillestar të Atlasit Etnografik Shqiptar të viteve 1960, përmes një teknike të re pyetësori dhe metode të re të pranisë së etnografit dhe folkloristit në terren, duke mundësuar një proces më kompleks katalogimi dhe analize të të dhënave. Aspekti më i rëndësishëm i karakterit aplikativ të këtij projekti kërkimor është ndërtimi i një baze të përpunuar të dhënash, e cila do të shërbejë për zhvillimin e qëndrueshëm në fushën e turizmit kulturor, duke qenë se në fokus të studimit do të jenë 30 nga 100 fshatrat e projektuar si zona turistike prej programeve qeveritare. Ky projekt, në natyrën dhe zbatimin e tij, kërkon të krijojë ura komunikimi dhe bashkëpunimi mes zhvillimit të dijes shkencore dhe zhvillimit të turizmit rural në Shqipëri, duke ndihmuar në evidentimin e trashëgimisë kulturore, materiale dhe shpirtërore, etnografike dhe folklorike, në fshatrat e përzgjedhur, me qëllim që këto të fundit të shfrytëzohen prej të gjitha agjencive shtetërore dhe jo shtetërore që veprojnë në fushën e turizmit për: pasurimin e ofertave turistike, diversifikimin e guidave turistike, stabilizimin e kalendarëve kulturorë, krijimin e siteve të reja turistike.
4. Laboratori i Antropologjisë Urbane (LAU) (nga viti 2018 e në vazhdim)
Qëllimi i projektit kërkimor qëndron në ndërtimin e një njohjeje të thelluar dhe objektive të marrëdhënies midis shoqërisë shqiptare dhe asaj kosovare, e cila vijon të ndërmjetësohet dhe kushtëzohet prej kufirit shtetëror. Synimi i autorëve është që ky studim, në tërësinë e tij, të fitojë përmasën e një reference të rëndësishme për të gjithë aktorët e interesuar në njohjen e marrëdhënieve Shqipëri-Kosovë. Fushëpamja dhe analiza që jepet këtu, kërkon t’u vijë në ndihmë edhe institucioneve vendimmarrëse për bashkëpunime të mundshme të karakterit rajonal në fusha të ndryshme. Metoda e kërkimit e aplikuar është “etnografia”, ndryshe njohur në gjuhën shqipe si “punë në terren”. Mjetet që u përdorën në mbledhjen e të dhënave ishin regjistruesit audiovizualë, shënimet etnografike, arkiva personale si dhe guida e pyetjeve, me qëllim që, në përfundim, përpos të dhënave që sigurohen përmes intervistave të transkriptuara, të sigurohet një fond imazhesh fotografike dhe filmike për jetët e jetuara në këtë zonë.
5. Materializing Modernity: Socialist and Post-Socialist rural legacy in Albania, financuar nga Bashkimi Europian, programi Horizon 2020 MSCA-IF, nr. 896925.
Akademia e Studimeve Albanologjike (ASA) është fituese e një financimi nga BE për zbatimin e Marie Skłodoëska-Curie Action Individual Felloëship (MSCA-IF), pjesë e programit të BE-së për kërkimin dhe inovacionin Horizon 2020 (H2020). MSCA IF është dhënë për zbatimin e projektit dy-vjeçar “Materializing Modernity – Socialist and Post-Socialist Rural Legacy in Contemporary Albania – MaMo”. Projekti kërkimor u zhvillua nga Dr. Federica Pompejano, nën mbikëqyrjen e Prof. as. Nebi Bardhoshi dhe Dr. Olsi Lelaj pranë Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit (IAKSA).
6. Projekti 7-vjeçar ndërkombëtar “A small but fertile field: Strengthening Southeast European Studies”
Nisi zyrtarisht më 5 tetor projekti 7-vjeçar ndërkombëtar “A small but fertile field: Strengthening Southeast European Studies”, me qendër në Universitetin e Regensburgut. Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit (IAKSA) është ndër partnerët kryesorë të projektit, pasi ndër qëllimet parësore të tij është hapja e fushës së Studimeve Shqiptare në Universitetin e Regensburgut. Projekti ka bërë bashkë një rrjet të gjerë institucionesh akademike të Europës Perëndimore dhe Ballkanit, me qëllimin e forcimit të dijeve humane në institucionet e arsimit të lartë. Në këtë kuadër janë parashikuar mbështetja dhe forcimi i mësimdhënies dhe kërkimit shkencor mes institucioneve partnere në këtë projekt. Nismat konkrete të projektit do të njoftohen vazhdimisht në faqen zyrtare të IAKSA-së dhe ASA-së. Ky projekt mbështetet nga institucioni prestigjoz gjerman VolkswagenStiftung.
https://www.uni-regensburg.de/philosophie-kunst-geschichte-gesellschaft/geschichte-suedost-osteuropa/foerderinitiative-weltwissen/index.html
Marrëveshje bashkëpunimi në kuadër të projekteve
2019- Marrëvëshje bashkëpunimi me Universitetin e Aix-Marseille Université, që në themel ka koordinimin e projekteve kërkimore në fushën e antropologjisë mesdhetare dhe raportit “Antropologji-ideologji”.
2019- Marrëvëshje bashkëpunimi me Departamentin “Cultural and environmental Heritage”- Universiteti i Milanos. Objekt i marrëveshjes: koordinimi i punëve kërkimore në lëmin e ndryshimeve që sjell moderniteti në kulturën materiale dhe shpirtërore.
2020-2022. Marrëveshje në zbatim të projektit “Materializing Modernity”, financuar nga Bashkimi Europian Horizon 2020. U krijua një rrjet institucional partneritetesh mes IAKSA-së dhe departamenteve, “Conservation” – Universitetit të Gothenburg-ut dhe departamentin e “Cultural and environmental heritage” – Universiteti i Milanos. http://materializing-modernity.com/ ] .
2022- e në vijim. Marrëveshje në mes ASA-së dhe Shkollës Franceze të Athinës, ku IAKSA-ja është njëra nga palët zbatuese të marrëveshjes. Objekt i marrëveshjes: shkëmbim stafi, projekte dhe aktivitete të përbashkëta etj. “Atlasi Urban” është projekti i parë që ka nisur në kuadër të kësaj marrëveshjeje.
2022 – 2030. Marrëvëshje bashkëpunimi me Universitetin e Regensburgut. Në zbatim të projektit “A Small: A small but fertile field: Strengthening Southeast European Studies in Regensburg. Projekti është 7-vjeçar. Financohet nga Volksëagen Foundation dhe synon rritjen e bashkëpunimit ndëruniversitar dhe promovimin e studimeve rajonale. Studimet shqiptare zënë vendin parësor. https://seeffield.app.uni-regensburg.de/
DISA NGA PROJEKTET DHE BASHKËPUNIMET MË TË RËNDËSISHME TË INSTITUTIT TË HISTORISË
Projekte ndërinstitucionale
1. Projekti me KAS (Konrad Adenauer) mbi indoktrinimin gjatë periudhës 1945 -1990. Është projekt i mbështetur nga pala gjermane (KAS), i realizuar nga tre studiues nga IH (Prof. B. Meta, Prof. A. Krasniqi dhe Dr. H. Bello). Janë realizuar katër vëllime për indoktrinimin në kulturë dhe arte (2017-2021) dhe vëllimi i parë i raporteve mes shtetit me fenë.
2. Projekti Historia e shqiptarëve, nën përgjegjësinë e ASH, përfshin disa studiues të IH (Prof. B. Meta, Prof. M. Verli, Prof. S. Boçi, Prof. L. Dushku, Prof. H. Kaba, Dr. E. Qesari etj). Projekti është parashikuar të jetë dygjuhësh dhe bën përmbledhje të studimeve mbi historinë.
3. Projekti me AIDSSH, Mbi sistemin e burgjeve, internimit dhe punës së detyruar gjatë regjimit komunist në Shqipëri me fokus ngritjen e një muzeu kujtesë në ish-kampin e internimit të Tepelenës.
4. Projekti për rikompozimin e Muzeut Historik Kombëtar është zhvilluar në dy faza projektimi, ku janë përfshirë studiues të IH, (Prof. A. Krasniqi, Dr. E. Caka, Dr. A. Muhaj etj).
5. Projekti Tirana në sytë e Sigurimit me AIDSSH, përfshin disa studiues të IH (Prof. S. Boçi, Dr. Gj. Boriçi, Dr. H. Bello etj.).
6. Projekti Tirana 100, me rastin e 100-vjetorit të shpalljes së Tiranës kryeqytet i Shqipërisë, përfshin studiuesit nga IH (Prof. S. Boçi, Prof. L. Dushku).
7. Projekt organizuar nga OSBE dhe Autoriteti pёr Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit tё Shtetit me ekspertë tё huaj mbi arkivin e Ministrisё sё Punёve tё Brendshme (Dr. Gj. Boriçi).
Projekte institucionale
1. Projekti Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX, vëll. I, II, III dhe IV. Ky është botimi kryesor i IH gjatë viteve 2015-2022, përmbledh kontributin e rreth 40 historianëve staf dhe bashkëpunëtorë të IH nën drejtimin e Prof. Beqir Meta, dhe sjell variantin më bashkëkohor e profesional mbi historinë e Shqipërisë.
Projekte kombëtare
1. Projekti Viti Mbarëkombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, angazhim në drejtimin dhe organizimin e veprimtarive shkencore (2018-2019), si dhe projekti i botimit të defterëve osmanë për periudhën e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut.
2. Projekti Historia e shqiptarëve, nën përgjegjësinë e ASH, përfshin disa studiues të IH (Prof. B. Meta, Prof. M. Verli, Prof. S. Boçi, Prof. L. Dushku, Prof. H. Kaba, Dr. E. Qesari etj). Projekti është parashikuar të jetë dygjuhësh dhe bën përmbledhje të studimeve mbi historinë.
Projekte me institucione jashtë vendit
1. Projekti Historia e Kosovës, vëll. I, II, III dhe IV. Është projekti më i madh studimor në Kosovë, ku disa studiues nga stafi i IH (Prof. B. Meta, Prof. M. Verli, Prof. A. Krasniqi, Prof. H. Kaba, Prof. A. Lalaj, Prof. L. Dushku) janë të përfshirë si autorë, recensues, redaktorë përgjegjës (prof. B. Meta) dhe anëtarë të redaksisë së botimit.
2. Projekti The role of science in society’s development in early years of establishment of the communist regime of Albania (1945-1954), financuar nga Helvetas Sëiss Intercooperation – project PERFORM dhe AIDSSH, me drejtuese Prof. S. Boçi përfshin studiuesen e IH (Prof. L. Dushku).
3. Projekti VATRA dhe shqiptarët në Amerikë, në bashkëpunim me Federatën Pashqiptare “VATRA” dhe Institutin e Historisë “Ali Hadri” – Prishtinë, botim i vëllimeve Vatra dhe shqiptarët në Amerikë, Vëll. I, II, II, IV, Prishtinë, 2022.
4. Projekt ndërkombëtar të organizuar nga Ambasada Italiane dhe Qendra Italiane e Kulturës me fokus marrëdhëniet shqiptaro-italiane. Në kuadër të këtij projekti është dorëzuar një kapitull prej 50 fq. mbi marrëdhëniet e PPSH me grupet marksiste në Itali në gjysmën e parë të viteve 60-të.
5. Bashkëpunim me Cold War International History Project për botimin e përbashkët mbi marrëdhëniet e RP të Shqipërisë me RP të Kinës dhe me RP të Koresë së Veriut (Prof. A. Lalaj).
6. Projekti mbi demokracinë dhe shtetin e se drejtës https://v-dem.net, University of Gothenburg, Suedi, Ekspertizë për Shqipërinë dhe Maqedoninë. (Prof. A. Krasniqi).
7. Projekt bilateral 2-vjeçar të financuar nga AKTI dhe TUBITAK, mbi Sanxhakun e Elbasanit gjatë shek. XVI (Dr. E. Caka).
8. Zëra encikopedikë për veprën Religion and World Civilizations: Hoë Faith Shaped Societies from Antiquity to the Present, edited by Andreë C. Holt. ABC-Clio, Santa Barbara, CA, USA. (Dr. A. Muhaj).
9. Projekt ndërkombëtar i organizuar nga Ambasada Italiane dhe Qendra Italiane e Kulturës me fokus marrëdhëniet shqiptaro-italiane (S. Boçi).
Marrëveshje bashkëpunimi
Me institucione jashtë vendit
1. IH. Marrëveshje me Fondacionin “Konrad Adenauer Stiftung”, 2017-2023.
2. IH. Marrëveshje me Institutin e Historisë “Ali Hadri” – Prishtinë, 2019-2024.
3. IH. Marrëveshje me Universitetin e Tetovës, 2020.
4. IH. Marrëveshje me Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve (ITSHKSHM), Shkup, 2020.
5. IH. Marrëveshje bashkëpunimi me Universitetin e Liverpul (UK), 2022-2013.
Marrëveshje ndëruniversitare/kombëtare
1. IH. Marrëveshje me Universitetin me Universitetin e Tiranës, Departamenti i Historisë.
2. IH. Marrëveshje me Institutin e Studimeve të Krimeve të Komunizmit (ISKK).
3. IH. Marrëveshje me Autoritetin për Informimin mbi Dokumentet e Ish Sigurimit të Shtetit (AIDSSH)
4. IH. Marrëveshje me Bankën e Shqipërisë (BQSH).
5. IH. Marrëveshje me Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH) .
6. IH. Marrëveshje me Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave (DPA).
7. IH. Marrëveshje me Arkivin Qendror të Forcave të Armatosura (AQFA).
8. IH. Marrëveshje me Arkivin e Ministrisë për Evropën dhe Punët e Jashtme (MEPJ).
9. IH. Marrëveshje me Qendrën Kombëtare të Librit dhe të Leximit (QKLL).
Bashkëpunime ndërkombëtare
1. Pjesëmarrje në felloëship (Erasmus), në bashkëpunim me Universitetin e Liverpool, UK (Dr. Edon Qesari, Dr. Artan Hoxha), 2021-2022.
3. Pjesëmarrje në programin Visiting Fellow at LSE UK (Prof. Romeo Gurakuqi), 2022.
DISA NGA PROJEKTET MË TË RËNDËSISHME TË INSTITUTIT TË GJUHËSISË DHE TË LETËRSISË
1. T. Plangarica, A. Lama, V. Memisha. “Mbi zhvillimet bashkëkohore në fushën e semantikës – pikëvështrime e perspektiva të zhvillimit të dijes në mendimin gjuhësor shqiptar” [afati i realizimit: 2022-2026].
Projekti 3-vjeçar synon të angazhojë studiuesit në ndriçimin e prurjeve të ndryshme shkencore në plan historik në fushën e Semantikës gjuhësore për të krijuar një kontekst më të qartë në lidhje me evoluimin e tezave, këndvështrimeve, metodologjive e koncepteve të semantikës në tërësi, pra edhe asaj filozofike, logjike etj., por në veçanti asaj gjuhësore.
2. V. Memisha. Projekt i IGJL-së “Fjalor i termave të gjuhësisë, të letërsisë dhe të retorikës”, i miratuar nga Senati i ASA-së në dhjetor 2022 [afati i realizimit: dhjetor 2022- dhjetor 2025].
Fjalor i termave të gjuhës dhe të letërsisë me 5.000 zëra terminografikë është sot një vepër terminografike e munguar, prandaj është edhe shumë e kërkuar nga shumë përdorues të shumtë (nga studiuesit, nga shkollat e larta, nga përkthyesit, nga krijuesit letrarë, nga publicistika, nga tekst-hartuesit et). Fjalori do të ndihmojë edhe për ruajtjen e pastërtisë së shqipes e për njësimin gjuhësor të terminologjisë së gjuhësisë dhe të shkencave letrare.
3. A. Çerpja, V. Memisha, A. Lama. Projekti Studime për leksikun dhe për formimin e fjalëve në gjuhën shqipe IV. [Afati i realizimit: 2022-2024].
Projekti ka për synim nxitjen e bashkësisë së studiuesve të katedrave të shqipes brenda dhe jashtë vendit për trajtime të çështjeve të leksikut dhe të fjalëformimit në gjuhën shqipe në bazë të qasjeve të reja teorike, të cilat ofrojnë mundësi të tjera interpretimi dhe zgjidhjeje për çështje ende të diskutueshme, qoftë në këndvështrimin diakronik, qoftë në atë sinkronik.
4. L. Dauti, A. Çerpja, A. Omari, A. Kananaj etj. Departamenti i gramatikës dhe historisë së gjuhës. Projekt për hartimin e veprës “Gramatikë e gjuhës shqipe, Morfologji” [afati i realizimit: 2022-2025]
Projekti i ndërmarrë nga Departamenti i Gramatikës dhe Historisë së Gjuhës synon hartimin e një gramatike të gjuhës shqipe të mbështetur në arritjet teorike të gjuhësisë bashkëkohore. Për realizimin e saj është ngritur një grup pune me specialistë të fushës së morfologjisë. Përveç synimit për të qenë një gramatikë e mirëfilltë shkencore, ajo mendohet të përmbushë edhe kërkesat për të shërbyer si bazë për mësimdhënie në nivelin universitar.
5. E. Paci, L. Smaqi, A. Leka, V. Graçi. Projekt i Departamentit të Studimeve Letrare. “Studime mbi autorë e vepra të patrajtuara në letërsinë shqipe”. [Afati i realizimit: 2016-2022]
“Studime mbi autorë e vepra të patrajtuara të letërsisë shqipe” përbën një moment të finalizimit të një pune kërkimore disavjeçare mbi disa çështje të historisë së studimeve letrare e historiografike mbi botime, shkrimtarë dhe prirje të caktuara në zhvillimin e letërsisë shqipe.
6. E. Kapia. Departamenti i Leksikologjisë, i Terminologjisë dhe i Gjuhësisë së Zbatuar, Departamenti i Gramatikës dhe i Historisë së Gjuhës Shqipe. “Variacioni sintaksor në dialektet dhe të folmet e shqipes”. [Afati i realizimit: 2016- e në vazhdim]
Variacioni sintaksor në dialektet dhe të folmet e shqipes është një projekt i ndërmarrë nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, i cili synon të dokumentojë variacionin sintaksor në shqipen e sotme, duke përfshirë këtu variacionin që lidhet me moshën, përkatësinë gjuhësore dhe ndarjen gjeografike.
7. V. Memisha, A. Lama, A. Kananaj, E. Karaj, E. Lamaj, I. Martiri. Projekti “Korpusi elektronik i shqipes”. Projekt afatgjatë për të krijuar e pasuruar bazën e të dhënave (database-in) elektronik të gjuhës shqipe. Baza e të dhënave ka si fillesë Kartotekën e gjuhës shqipe, të kompjuterizuar para disa vitesh dhe vazhdon me shtimin e të dhënave nga shkarkimet kompjuterike, nga kompjuterizimet e veprave leksikografike të botuara, nga vjeljet vetjake të punonjësve shkencorë etj. Korpusi do të shërbejë për të hartuar në të ardhmen fjalorë, për të ndërmarrë studime të gjitha rrafsheve gjuhësore.
8. V. Memisha, A. Lama, E. Karaj, E. Lamaj, I. Martiri. Projekt “Digjitalizimi i Arkivit të IGjL-së”. Është projekt afatmesëm që është drejtuar te skanimin/ imazhimin e gjithë materialeve arkivore (të dokumenteve për fusha të ndryshme të gjuhësisë e të studimeve letrare, për personalitete, për ngjarje shkencore etj.) që gjenden në Arkivin tonë. Janë skanuar deri tani 11 kuti me materiale nga Fondi i Ziaudin Kodrës, Osman Myderrizit, Ilo Mitkë Qafëzezit etj.
9. E. Shkreli. Projekti “Krijimi i arkivit elektronik të toponomastikës” (digjitalizimi i 180 mijë skedave të toponomastikës).
Projekti synon që një trashëgimi e tillë skedash duhet digjitalizuar sa më parë për t’i shndërruar ato në një material të përdorshëm (e të aksesueshëm). Për të mos cënuar aspak cilësinë e punës, është menduar që bri radhitjes, të vendoset edhe skeda (imazhi i skedës) së dorëshkruar, në mënyrë që t’i paraprihet ndonjë lapsus calami në radhitje. E po ashtu është dakordësuar me titullarin e ASIG, që merr përsipër që të hedhë në një hartë digjitale sinjalizuese çdo toponim që do të zbardhet nga skedat e që do të jetë pjesë e skedarit tonë elektronik.
10. E. Kapia. Projekti “Evolucioni në gjuhë: ndryshime gramatikore në shqipe dhe faktorët që ndikojnë në këto ndryshime” në bashkëpunim me kolegët e universitetit LMU në Mynih, J. Harrington, F. Kleber, M. Gubian, C. Cunha, J. Riverin-Coutlee. Faqja e projektit: https://www.phonetik.uni muenchen.de/Forschung/interaccent/interAccent.html
Ky projekt, financuar nga BE (informacionin e plotë të numrit të fondit të dhënë nga BE-ja mund ta gjeni në link-un e mësipërmëm), hulumton këtë dukuri përmes disa gjuhëve, mes tyre dhe shqipja. Për shqipen janë vjelë të dhëna nga fëmijë të klasave të para, të dyta dhe të pesta për të parë se si gjuha e tyre ndryshon me kalimin e kohës nën ndikimin e faktorëve të ndryshëm.
11. E. Kapia. Projekti “Zhvillimi gjuhësor i fëmijëve shqipfolës: implikime teorike, klinike dhe arsimore”, në bashkëpunim me kolegen nga U. i Kaiserslautern, prof. Shanley Allen. Në këtë projekt kanë punuar deri tani 4 studentë masteri nga universitete të ndryshme të Gjermanisë (LMU dhe Univeristeti i Kaiserslautern), të cilët kanë mundur të vjelin të dhëna nga 250 fëmijë anembanë territorit shqipfolës të Shqipërisë. Së fundi, projektit i është bashkuar edhe një ekip nga Universiteti i Shkupit të cilët po përdorin metodën e zhvilluar prej nesh.
12. B. Demiraj – A. Omari. Projekti “Fjalor digjital filologjik-etimologjik i shqipes së vjetër (shek. XV-XVIII)”, i ndërmarrë nga Universiteti Ludëig-Maximilian i Mynihut, Katedra e Gjuhësisë Historike dhe Indogjermane. Projekti afatmesëm ka si objektiv paraqitjen digjitale të pasurisë leksikore të shqipes së vjetër duke filluar me zërat leksikografikë për italianizmat e shqipes së vjetër (rreth 1340 njësi leksikore që janë përmbledhur në mbi 600 faqe A4) dhe vijimin e punës për hartimin e zërave të latinizmave të shqipes së vjetër.
13. E. Shkreli. Projekt ndërkombëtar “Neostandardi i shqipes. Analizë kontrastive tiparesh me italishten” (me UniBo dhe UniTO) [2022-2025]
Me këtë projekt synohet të evidentohen tiparet neostandardizuese në gjuhën shqipe, parë në vështrim krahasues me italishten.
14. M. Bruci (ASA) në bashkëpunim me prof. Italo Costante Fortino (profesor ordinar i Universitetit të Studimeve të Napolit “L’Orientale”, studiues i mirënjohur i të folmeve dhe letërsisë arbëreshe). Projekt. “Vështrim historiko – letrar mbi diasporën arbërore (shek XVI-XIX)”. Studim hyrës dhe tekste antologjike nga letërsia gojore dhe e kultivuar e arvanitasve (Greqi), arbëreshëve (Itali) dhe arbneshve të Zarës (Kroaci). Koha e realizimit: 2022-2025.
Në fokus të tij do të jenë arbërorët (arvanitas të Greqisë, arbëreshë të Italisë e arbënesh të Zarës) dhe përpjekjet e tyre për ta ruajtur, trashëguar e dokumentuar këtë pasuri që na ka mbërritur deri në ditët e sotme.
15. E. Kapia. “Mikrovariacion sintaksor i shqipes: atlas me vjelje digjitale”, në bashkëpunim me kolegët L. Buxheli, A. Omari dhe S. Coretta. [Koha e realizimit: 2015 – 2023]
Falë zhvillimeve të reja në fusha jashtë dialektologjisë tradicionale, si atyre në gjuhësinë teorike, rëndësi të veçantë për trajtimin sa më të plotë teorik të lëndës gjuhësore ka filluar të marrë edhe variacioni brenda varieteteve të ndryshme të një gjuhe ose variacioni që nuk formon domosdoshmërisht dallime tipike mes dialekteve ose varieteteve/varieteteve gjuhësore. Ky lloj variacioni në gjuhësinë bashkëkohore quhet mikrovariacion (Barbiers et al., 2000; Kortmann, 2003).
16. R. Marteta, V. Memisha, A. Leka në bashkëpunim me Giusepe Tagareli. Projekt “Njohuritë tradicionale rurale kalabreze dhe shqiptare: vlera multikulturore e bimëve për shëndetin dhe ruajtjen e sfondit historik”. Projekt midis Institutit të Bujqësisë Mesdhetare dhe i Sistemit Pyjor (Itali), Këshilli i Kërkimit Kombëtar (Itali) dhe IGJL-së. [në pritje të aprovimit]
Projekti i paraqitur nga dy grupet e ndërsjella të kërkuesve synon të vendosë bashkëpunim mes dy qendrave me reputacion të mirënjohur, të dyja të fokusuara në rëndësinë e produktit natyror dhe rëndësinë e zhvillimit të vazhdueshëm, trashëgimisë kulturore, të traditave dhe të produkteve lidhur më to. Kërkimi do të përfshijë gjysmën e dytë të shekullit XIX dhe fillimet e shekullit XX.