Sokol Gurit gjithmonë e jetës i kishte pëlqyer vetmia. Ku ta dish, ashtu disi ndjehej më i qetë, më i lehtë, më i sigurt, më i vendosur. Pse, a nuk kishte lindur i vetmuar?! I vetmuar që ç’ke me të. Madje- madje, e ëma, një malësore e motit, e kishte lindur në Arën e Bungut, siç e quanin të vetmen arë, trashëguar nga pasuria e familjes së madhe, e cila kishte bërë emër tej e tej në Malësinë e Thatë të Arbërisë së Vogël. E bekuara grua, kishte korrur deri vonë pasdreke dhe paskëtaj fët e fët e kishin rrokur ca dhimbje të forta përreth fundit të barkut, ishin dhimbjet e lindjes, dhe aty, pas një kryese duajsh, ishte përpëlitur pakëz…
Sakaq, një zë i çjerrë çilimiu kishte shqyer heshtjen e buzëmbrëmjes së vakët të korrikut përvëlues. Askush për be nuk qëlloi atypari. Arat përreth i kishin mbaruar më herët, se ato i kishin të zotët aty pranë. Këtu mungonte trari i shtëpisë, i cili kishte vajtur në kurbetin e largët…Lehona, me ferishten ngryk kishte vajtur fillikat në shtëpinë e vet, atje tej, në skajin e mëngjër të katundit, pranë Lugut të Zanave…
Kur mbërritën gratë e lagjes, djali po flinte qetë- qetë në djepin e vjetër ahu, me një shqiponjë të bukur në ballë, gdhendur ngeshëm me majë brisku nga marangozë shaljanë.
– Mos e paftë syri i keq!- uronin ato, duke ia zbuluar fytyrën sa për ta parë e fill ia hidhnin cohën e kuqe sipëri dhe, për të mos i rënë sysh, e preknin lehtë- lehtë nga tri herë dhëmbin e ujkut varur në kaptell.
– Si ta quajmë, mori motra?- mërmëriti nëpër dhëmbë plaka gungaçe, e cila i kishte rrafshuar moti të tetëdhjetat dhe gati që të gjithë të gjallët e këtij vendi rrëzë bjeshkor i kishte pagëzuar vetë.
– Kjo është puna jote, mori halla Hylë,- ia priti Shpresa, e ëma e djalit.
– E po atëherë lë ta thërrasim Sokol,- foli ajo pa u hamendur shumë, sepse edhe dritën e pa mu te Kroi i Sokolave. Ashtu u bëftë edhe ky, Sokol që do ta nderojë shtëpinë dhe vendin…
Sokoli rritej, shtohej e burrërohej me një veçanti dalluese. Fati i vetmisë nuk i shqitej dot këmbësh. Edhe si bari dhensh e dhish, rrinte fare i vetmuar e i mënjanuar nga të tjerët. E ëma ia kishte drojën ndonjë ujku të babëzitur, të cilët nuk ishin të paktë atyre lugjeve e pllajave të përthyera. Lëre, lëre, por edhe kur hyri në shkollë, në klasën e parë, fati e deshi që të ulej i vetmuar në një bankë, në atë të fundit, andej nga qoshi pa dritare…
– He, or Sokol djali!- i thoshte shpesh mësuesi i historisë, një mesoburrë babagjan e thatak, me ca mustaqe të holla si krah dallëndysheje, duke u ulur pranë tij, me qëllim që t’ia çelte gojën. Por, kot. Ai, sakaq, tretej e thellohej në mendime. E çuditshme! Ta merrte mendja që nuk di gjë. Ama kur thirrej në tabelë dhe përgjigjej për notë, të gjitha i dinte aq bukur, saqë i linte pa mend të gjithë, edhe vetë mësimdhënësit…
Siç thoshin të gjithë, se vetë nuk e mbante mend aq mirë, sepse rrallë e fare pak e kishte parë në shtëpi, kryekëput i kishte ngjarë të atit, Bardhylit. Ah, ç’burrë që ishte i uruari! Burrë katërqind dërhem, siç i thonë fjalës. Por, ç’e do të shkretën, jeta i vajti në dhe të huaj, larg vendlindjes, larg familjes, larg shokëve, larg gruas, larg djalit…Asht e rrashtë i la në mërgimin e mallkuar. Ndryshe as që do t’ia dilte mban. Qe arrë e fortë dhe i papërshtatshëm për pushtetarët puthadorë e enë lëpirës. T’ua bënte rrafsh e të thoshte e zeza është e bardhë nuk mundte e t’i kundërshtonte hapur nuk ia dilte. Dhe, domosdo, zgjodhi rrugën e tretë, largimin nga vatrat e dashura stërgjyshore. Dorën në zemër, as atje nuk qe fort e lehtë. Për të qenë, edhe atje, po deshe, mund të kontribuoje. Po, po, bile edhe më shumë së këtu. Në këtë vazhdë u shqua dhe kurdoherë qe i pari. I pari me vepra e jo me fjalë. As në dhe të huaj nuk i shpëtoi vetmisë së dëshiruar…
Po ta ndiqje hollë- hollë prejardhjen e tij, kjo nuk dilte ndonjë rastësi. Jo xhanëm, jo. Nuk thuhet kot: Dardha nën dardhë bie! Edhe gjyshi i Sokolit, Galani, kishte qenë i tillë. Ai, dritë pastë, kishte qenë edhe luftëtar dhe trim i shquar. Kishte vajtur edhe gjynli deri në Galici për të luftuar kundër moskovit dhe kur qe kthyer që andej, nuk e kishte njohur as e ëma plakë. Të gjithë e kishin ditur për të vrarë, andaj kur u kthye u befasuan dhe më shumë e thërrisnin edhe Galan Lugati…
– Të lumtë, o Sokol trimi!
Kështu i thanë atë ditë shtatori të vitit 1998, kur fare i vetmuar, me mitralozin e madh 12.7 dhe me mortajën 500- she, kishte zënë pritë në Shpatin e Thatë dhe për tri orë rresht kishte penguar depërtimin e ushtrisë serbe, me makinerinë e rëndë shtypëse, në zonën e mbushur përplot gra, pleq e fëmijë. Bam- bum e bam- bum! Qëndronte e përballonte hiç pa u ndalur dhe nuk shqitej dot andej mu si rrapi shekullor. Rrobat e fytyra nuk i dalloheshin fare nga tymi, pluhuri e flaka përcëlluese.
– I vetmuar kam lindur, i vetmuar jam rritur, i vetmuar dua të vdes! Kështu i tha vetes dhe, duke e shikuar vdekjen drejt në sy, qëndronte si dragoi me fleta majë shkrepash të thepisura.
Edhe atëherë kur qe plagosur për vdekje, rastisi fare i vetmuar. Ishte pranverë e nxehtë e ’99- së. Ofensivat e egra serbe kishin sfilitur vendin tonë anë e mbanë. Populli i shkretë mori kokën në duar dhe kah sytë këmbët. Ca mësynë Maqedoninë e shumica shtetin amë, Shqipërinë. Edhe familja e tij e ngushtë, e shoqja Feridja, me djalin Fitimin e vajzën e vogël Lirinë, kishin marrë po atë rrugë…
Ky, si përherë, i vetmuar, kishte zënë vend në bodrumin e shtëpisë dhe kishte ndarë mendje të mos i lëshonte trojet e stërgjyshore. Mu aty do t’i sfidonte dallgët e dalldisura të luftës. Minahedhësit e barbarisë dridhnin tokën në themel. Edhe luftëtarët e tjerë u detyruan të largoheshin që andej. Ky jo. Ende qëndronte aty, me syrin në shënjestër e me bombat e gatshme për sulm. Ditën e tretë, aty kah mesdita, breshëri mortajash qëlluan mbi kulmin e shtëpisë së tij. Një e mallkuar shkrepi mu në hyrje të derës së bodrumit. Ciflat e saj depërtuan edhe brenda. Shumë syresh u futën në mishin e njomë të Sokolit. Këmbën e majtë ia mbuloi gjaku rrëke. Ndoshta për herë të parë e ndjeu veten ngushtë dhe e shau rëndë vetminë. Me mëngën e këmishës se vet u mundua ta lidhte plagën, por, pa dobi. Gjaku nuk po i ndalonte dot. Nuk ishte edhe krejt i vetmuar ato çaste. Qeni i tij besnik, Murroja plak, nuk e kishte braktisur stelën e vet. Ai iu afrua të zotit me një cijamë vajtuese e me ca lëpirje ledhatuese dhe e ndihmoi për t’u zvarritur deri në malin më të afërm….
* * *
Sot, në këtë trohë lirie, nëse guxojmë ta quajmë kështu, Sokolit po i pëlqen më shumë së kurrë vetmia!
– O Perëndi!- do të bërtiste tjetri, paksa i çuditur e me një dozë mëdyshjeje.
– Po, po, ore lumë vëllai,- gjegjet ai vetë,- hëpërhë vetmia është gjëja më e bukur për mua. Ndryshe as që bën dot!!!
Me cilin të flas, thuamë të lutëm?!
Me cilin të rri e të llafosem?!
Hë, më thuani!!!
Njerëzit janë bërë pikë e pesë. Janë degdisur më keq se vezët e qyqes. Dy veta nuk mund t’i bësh bashkë. Aman, aman! Ah, sa mirë e paskësh pasur Fishta ynë i madh kur, nga zemra e plasur, thoshte së: Njeriu më parë i mbledh një grusht pleshta se sa i bashkon tre shqiptarë!!!
Vallë, pse gjithë kjo katandisje?!
Mos jemi aq tepër sa nuk na zë vendi e duhet të copëtohemi edhe më?!
Ç‘na duhen gjithë këto parti, klane e grupime?!
Asgjë, fare! Jo, ore, jo. Ne ende nuk e kemi të zgjidhur problemin kryesor – Bashkimin kombëtar?! Njeriu i mirë, i sinqertë, i drejtë ka ngelur syhapur. Me cilin të rrish, tjetri të shikon vëngër dhe të merr si armik e shkuar armikut!!!
Hajde mendje krisur, hajde!
* * *
Dhe, prapë se prapë, merre si ta marrësh, del se vetmia nuk është edhe për t’u sharë, siç kujtojnë shumica, andaj, pavarësisht nga të tjerët, unë dua të vazhdoj me timen,- përfundoi Sokoli, duke u zhytur thellë e më thellë në tisin mjegullor të vetmisë…