NUK MUNDE TË FSHIHJE HIJET
Nga DANTE MAFFIA
Përktheu: ANILA DAHRIU
Në botën e tij Maffìa ka ndërthurur përvojat e botës së lashtë dhe shtysën e modernitetit dhe të së ardhmes
Çdo libër i Dante Maffìa është një surprizë si për cilësinë stilistike gjithënjë e më të rafinuar dhe aq thelbësore, si edhe për shumëllojshmërinë e argumenteve. Në fund të fundit,e ka thënë dhe e ka përsëritur përher gjatë konferencave dhe prezantimeve të librave dhe në shkrime të ndryshme kritike se poezia është e gjithanshme, ushqehet me gjithëçka, metabolizon gjithëçka. Natyrisht kur është poezi e vërtetë dhe jo një lajm, apo diçka sipërfaqësore.
Ishte kënaqësi të përktheja këto rreshta plot me emocione të mëdhaja. Gjetja e ekuivalentit në shqip nuk ka qenë gjithmonë një alkimi e lehtë, edhe se poeti është gjithmonë i qartë, i kthjellët dhe i thjeshtë. Fsheh të shumta referencash, aludimesh, metaforash vezulluese që bazohen në letërsinë e të gjitha kohërave, mitologjinë, filozofinë, antropologjinë, shkencën. Në botën e tij Maffìa ka ndërthurur përvojat e botës së lashtë dhe shtysën e modernitetit dhe të së ardhmes dhe për këtë arsye duhet të jemi të kujdesshëm ndaj gjithëçkaje sepse shkrimet e tij të bëjnë të ndjesh ankthin e së nesërmes.
Interesat e Dante Maffìa-s janë të shumëfishta, por ato kanë dhuntinë për t’i qëndruar besnik një poeme rreptësisht lirike, në të cilën shprehja dominohet nga ajo që ai e quan “maja”(elementi kryesor). Në “Lutjen për lexuesin” ai nuk e fsheh funksionin e fjalës që mezi arrin të mpiks tërësinë e kuptimit, tërësinë e të thënit, nuancat, perceptimet. Në fakt, secila nga poezitë e tij lëviz brenda fermentimeve të furishme që tentojnë vendet më të vështira,të pamenduara.
Disa nga tekstet me sa duket janë autobiografike dhe narrative në heshtje, por ndërsa vazhdojmë të lexojmë kuptimi përhapet në Univers dhe bëhet arsyeja e të gjithëve, problemi apo ëndrra e secilit, analiza apo emocioni i gjithë botës. Një cilësi e bukur e Maffìa që shpesh fillon nga një vëzhgim, një moment i veçantë, një vizion, një ngjarje apo një anekdotë dhe na shoqëron në dimensionin universal për të na bërë të kuptojmë se poezia është e tillë nëse përfshin të gjithë, edhe persona që ndoshta nuk ndajnë situatata të këtilla ose nuk janë të përfshirë në emocion.
Do të ishte shumë interesante të hyja në secilën prej teksteve për të matur pulsin e çdo ritmi, siç tha një nga profesorët e mi, për të konstatuar natyrshmërinë shprehëse që është në gjendje të demonstrojë hapur magjinë e çastit aktual. Domethënë lëngun që ndizet dhe gërmon thellë, atë frymë do të thosha hyjnore që rrëmben çarjet e përvojës, kohën e ikur, intensitetin e dashurisë, dimensionin e disa personazheve.
Lexoni poezinë kushtuar poetes së madhe ruse Anna Achmatova, Amedeo Modiglianit dhe menjëherë do të gjejmë konsistencën e asaj që poeti donte të na rrëfente. Një qëndrueshmëri e përbërë nga arsye të larta, nga ideale, nga vezullime që nuk shuhen në një çast dhe që lënë një gjurmë të gjatë mendimesh dhe emocionesh. Një tatuazh në zemër.
Me pak fjalë, Dante Maffìa nuk e tradhton lexuesin duke i ofruar prerje apo përshtypje sipërfaqësore, por jep substancën e gjallë të shpirtit të tij, sintezën e botëve të kryqëzuara nga vuajtjet e plagëve dhe lavdisë së tyre. Stigmatat janë dalta metaforash që të lënë pa frymë; muzika e vargjeve që shpojnë humnera të padepërtueshme dhe të çojnë në dehjen dhe plotësinë e ndjenjës.
Përkthimi ishte një pasurim dhe një udhëtim i jashtëzakonshëm në poezi që shtyn drejt gjërave të mëdha, që rivizaton kuptimin e jetës.
ANILA DAHRIU
LUTJE PËR LEXUESIN
Hija e ëndrrave më rrëfeu këto poezi.
madje siç mund t’i këqyrni ,
janë hijet e vargut,mbetjet e marrëzive,
humbësa të pafundme të rrokjeve të paafta
për t’a bërë luftën të plotë midis jetës dhe vdekjes,
mes dhimbjes dhe dashurisë.
Rrokje të zbrazëta,inerci e paturpshme.
Lexus sillu mirë, më fal një psherëtimë,
një pikë gjaku,
ndoshta, kështu do të gjejnë një mënyrë
të zgjohesh,
madje, bëhu tharm, jetë.
PLAGË DASHURIE
Është e babëzitur plaga ime e dashurisë
madje përhapet dëshpërimthi me kujtimet e tua,
në ekstazitë e shijuara,
aq më shumë ndjen nevojën për t’u ngjizur,
për t’u mbështetur,
Ndërsa ditët arratisën
në pritje të egra e mes dhimbjesh hije,
nëpër udhëtime drejt lëndinave të panjohura
si udhërrëfys nga sytë tu.
Ti je Dija,
je mashtrimi që përhumbet,
Abstinenca dhe dëshira, hakmarrja
që nuk gjen strehë
por, gjen prehje tek vargu.
Madje poezisë i mungon trungu,
ngrohtësia e gjirit,
pafundësia e buzëve të tua,
ndërsa zhytem në afshin e flakët
dhe në grabitjet e kërthizës tënde.
AGU NË ROSETO
Këtë mëngjes drita është e dehur,
e mpirë,
sikur priste mbërritjen
e grave aq të bukura
për të konkurruar me të.
Dhe, valët e detit Jon kanë pamje prush
ndërsa kanë kapërthyer dhimbjen
dhe lumturinë ekzistuse,
gjinjtë akoma të ngurtë,
buzët u flakëruan me premtime solemne.
Dita vezullon, stiset
sikur të kishte flatra gjigante
dhe çdo gur i bregut
qëndis në heshtje emrin tënd
duke psherëtirë.
NË KUVENDIN E POETËVE
Të gjithë gjëndeshin në gosti
Madje dhe Drejtorit të Sallës, sakaq i ofenduar
sepse sugjerimi i tij ishte shpërfillur,
(më mirë t’a quajmë urdhër paraprak)
për t’u veshur të gjithë uniformë.
Kishte mundësi që të mos kishte kuptuar që prej varreve
nuk është e mundur të kontaktosh një rrobaqepës
dhe as e mundur të mbash një varëse rrobash
në të cilën të varnin një kostum.
Kishin mbërritur me atë që kishin në trup
në çastin e vdekjes.
Sidoqoftë, në një konferencë poetësh
çfarë ndyshimi do të kishte bërë një veshje uniforme?
Ishte një mbrëmje shkëmbim shpirtrash
të vargjeve, emocioneve, të esperiencave për të ofruar
edhe armiqve të betuar.
Nuk isha i ftuar,
por nga grilat(hekurat) e burgut mund të këqyrja gjithëkënd,
dhe ndjeva një dhimbje të therrshme kur fliste
Shekspiri hyjnor,
madje thoshte që poema kishte vdekur ndërsa një ditë më parë
kishte vrarë Zhuljetën.
Cili ishte mezazhi askush nuk mund ta kuptonte.
Alighieri heshte i mënjanuar,
ndërsa Homeri po pinte verë të Cefalonia.
NË DETIN JON
1)
Dëshiron poezinë
Gjithashtu dhe vdekjen time?
Për të këmbyer çfarë?
Për atë ardhjen dhe ikjen tënde të ndjerr
madje tashmë më mërzit?
Nuk jep asgjë, premton, tërhiqesh,
si ajo vajza dikur, në breg të detit,
Të kujtohet?Ndërsa hoqi mantelin dhe u zhduk.
Ti nuk je fundi as fillimi i gjërave,
Para teje dashurova aromën e borzilokut,
qepën që vërshonte në kuzhinë
vetvete, duke i dhënë ngazëllime ndjenjës sime.
Ti je stërmundim dhe vdekje,
Mos pretendo veç lutje mëngjeseve.
2)
Me kënaqësi do të shkruaja
një akuz për të të varrosur.
Por mendoj, kush do të m’i rikthente
fjalët e virgjëra,të gjakut tim?
3)
Ki kujdes,sidoqoftë,
egërsia dhe dhuna
kanë thonjë të mprehtë
që kalojnë ndërmjet brinjëve semaforë
ndërsa i fsheh në skëterr.
Dielli të përciell ankth?
Nuk të ndihmon të kapërcesh pengesat?
Sepse e ke tradhtuar,
ndërsa mua më jep gëzim dhe orgazmën,
më mëson si të këndoj në ligjërime.
4)
Duhet ta dish që nuk jetohet si në legjenda
edhe bijtë duhen të mbrohen nga vetvetja.
Shndërohu në Medea?Ajo është aq e gjallë
brenda hojeve të dashurisë
dhe, nuk ka frikë as nga humnera ,as nga legjendat,
ka një zemër të gjakosur,
jotja ujëkripur dhe e tymosur.
5)
Lart,poshtë lutje të lemerishme,
Shpoti e shtirë, vonesat,
inatet e shurdhëta, kërcënimet, ngacmimet.
Pritja e pazgjidhshme duke u feksur si e mirë.
Nuk e kupton që mbi ty është qielli
dhe mbi tokë një njeri?
madje,diku gjëndet diçka tjetër .
6)
Ndal vallen e kërcënimeve,
tregohu më pak rebele dhe solemne.
Kur isha djalë, ti kishe një fytyrë të fildishtë,
tani jargavisesh duke thënë se libri juaj
është më i dituri dhe më i mençuri.
Besoni se askush nuk di gjë për zemrën tuaj të mykur,
të flatrave të tua, aq të gjata e të guximshme
gati për të kapluar nyjet e yjeve?
zemra juaj është gjithmonë e çelur, thua,
për çfarë qëllimesh?
Ndërsa brenda mbani shpirtrat tinzarë.
dhe peshkaqenë muze?
7)
Dakord për çfarë planesh(kompromisesh)
Pse nuk ndalon së spiunuari hapat e botës?
Je aq e dëshpëruar!
Pse nuk ndalon gostitjen me
barkat që rrëshqasin për oreksin e barkut tënd,
të pangopur dhe të dështuar?
Dashuria … A e dini se çfarë është dashuria?
Gjithëçka, përveç pritave dhe tregëtive të qelbura
me Eolon pijanec.
8)
Sot është kohë me shi,
gri buzëqeshja jote keqdashëse,
vullneti yt për të vdekur.
Përse harrove ndërsa ishe jeta dhe bukuria,
fryma që krijoi flladet e mbrëmjes,
madje, ti më ke dhënë mua plotësinë e vërtetë të të qenurit,
rrezikun e udhëtimeve dhe aventurës?
Hajde, largohu nga veset,mos ki frikë të jesh vetvetja
në butësinë e së kaluarës,
Këqyr sa e trishtë është hapi i pasigurtë i vjeshtës?
Ti e di që të kam dashur dhe brenda ujërave të tua
më përqafoi Homeri?
Unë të doja, dhe ti, e pangopur, më vodhe
Nausicaa dhe Calypso, Elenën dhe nënën time.
9)
A e dini se një herë, në shkollë, i thashë
se më ke folur për konfetet detare, dhe mësuesi
më korrigjoi duke i quajtur guaska?
Atëherë ishe më pak e vëmedshme dhe e gatshme për dashuri.
Çfarë po ndodh me ty tani?
Je plot me ankthe,madje edhe frikamane
Përngjan me urinë e të arratisurve rreckaman.
Madje ke humbur kujtesën dhe tënden madhështi?
Dhe, jeni zhgënjyer nga fëmijët tu?
tradhtuar nga erërat dhe hëna?
Ku i shputë thesaret tuaja, hapin autoritar
Si rremoje çdo varkë?Madhështia ishte e pakufishme
natyra e vetvetes, gëzim dhe pafundësi.
Dashurove dhe të dashuruan
Ishe e lirë për t’u dashuruar nga të gjithë.
Unë kurrë nuk të kam tradhtuar,
Je brenda meje edhe kur shumë dete duan të të mohojnë
Dhe, të më gllabërojnë dhe mua.
Bëhu sërish udha ndërsa Uliksi gjeti tokën.
10)
Të këmbëngulësh është djallëzore,
shkatërron dhe vetbesimin e etërve dhe mënçurinë e dijeve.
Ndërsa një gotë bie nga duart e tua thërmohet në mijëra copëzash.
Askush nuk duhet të provojë për të ngjizur dhimbjet e krisura,
edhe milingonat e dinë,qentë,
dhe kurorat e pishave që befas shkëputen nga degët.
Kthe qetësinë në duart e tua,mos u verbo më tutje.
Shënimë: Medea ,Eolo , Nausicaa dhe Calypso, Elenën (figura mitologjike)
ANNA ACHMATOVA DHE MODIGLIANI
PARIS 1910
Nuk mund të fshije hijet,as plagët,as peshkaqenët e zbutur
në zemër, as lajkat të sosura në parvazin e dritares së thyer.
Nën atë dritare hienat u mblodhën,duke sfiduar e stërmunduar hënën,
me gromësima dhe fyerje; këngë të pahijshme si
shtojca penelatat të penduara.
Nuk mund të të dashuroja sakaq?Mund të të lija një lamtumirë,
duke mos prekur duart e mia ndër ball?
Modì, tani është mesnatë në Rusinë e ngricave dhe të kujtimeve;
madje ndëshkimi është zëri i djallit
dhe asgjë nuk mund të krahasoj katastrofën
për mungesën tënde që ulërin dhe dhëmb.
Nuk duhet të të kisha braktisur,e dëftonin ngjyrat e tua,
ylberët që më ke dhuruar, më këshilluan kundër,
edhe hijet dhe lehjet e qenve.
Ndërsa ktheheshim natën vonë krah për krah,
duke lenxuar Bodlerin.
Trupi im u zhytej në tëndin si një thik që pret mishin.
Sublime e vërteta supreme.Këtë dashuri e njohin dhe vullkanet,
shtrigat e pyjeve të virgjëra,era Ural teksa shndërohet në qelq.
U largova. Si budallaçkë, e frikësuar,
budalle, budalle,e dëshpëruar,e pambrojtur,e papërgatitur
për të shijuar përrallat e humnerës yjet tek joshjet i vodhën qiellit.
Më fal, Modì, nuk mund t’a përballoja krisjen,
madje edhe shqelmat e tufave të egra që vraponin
të tërbuara brenda teje.
Më duhej të pija Senin, të gëlltisja Luvrin,
Këmishën e vjetër me djersën tënde,
shishet e thyera tërë harbi
mbi shtizat e Kullës Eifel.
Nuk pata guximin që pati Jeanne.
Më fal, Modì, isha vajzërore,
e çmendur për ty dhe tashmë e martuar.
Kur u ktheva, ishit dikush tjetër; Ndaj e meritoj këtë agoni
këtë gri të Petersburgut pa ngjyrat e tua.
HESHTJE TË KORRUPTUARA
Me gulçim pranvera gjëmon
madje të varfërit në shpirt mashtrojnë vetveten
duke menduar të jenë pjesë e saj.
Në qiellin blu kërcejnë tërndafilat të egër
edhe era ka disa vjersha për të hedhur në kosh.
Sepse në parvazin e dritares errësira këmbëngul
drithërimat e vdekjes?
Kundërsulmin ndaj kultit
dhe plogësinë e enigmave të guximshme
në rënien e qershive të frikësuara.
Kështu fëmijëria rrëfen plagën e vet
Dhe, këlthet mëshirën për të shmangur sqepat
e gjuetarëve e mishngrënësve, grabitqarët pa fre,
mallkime heshtjet e bardha të korruptuara të mbrëmjes.
ËNDRRA NUK DO TË FANITET
Ëndrra për ty nuk do të fanitet kurrë,
nuk do të fanitet
sepse është e përbërë nga balsami i ëndrrave,
domethënë të ylberëve të paprekshëm,
Të hijeve dhe pshërëtimave,
nga vozitjet e shpeshta të erës,
të mjegullës që ndryshon formën e saj
në çdo hap,të shijes suaj, të tëndes aromë.
Ëndrra nuk është paqme me realitetin,
marshon nëpër monopate të pakapërthyeshme,
rrëshqet në tokat të zhgjëndra, të shfarosura,
fluturon në hamshim dhe brenda muzikës të së ardhmes
dhe nuk ka frikë nga hiçi,
as për t’u përplasur me hamëndjet
as për t’u përballur me dhimbjen,humbjet,
humbjet ,mallkimet.
Ka shijen tënde,aromë femre.
Nuk njeh dhe nuk vuan nga hullitë,
ka petagramin e vet muzikor dhe dilemat e saja
madje, nuk guxon kurrë të psherëtijë
sakaq në ezofag,
kalimthi ndonjë flutur lë të hyjë për argëtim,
po nuk do të mundet.Aty gjënden sytë tuaj.
Ëndrra ka flatrat e tu dhe synimet e tua,
e di udhën dhe jo fundin,
tingujtët e kambanave të festave jo të zisë.
Prandaj është qelibar nga plogështia,
dhe në fjalorin e saj gjëndet vetëm një fjalë:
dashuri,
Dhe një psherëtimë:trullosur për bukurinë e trëndafilit.
Shkëputur nga libri “HESHTJE TË KORRUPTUARA” botuar në 2020 shtëpia botuse “Bogdani” Kosovo
BIOGRAFIA
Dante Maffìa pasi u zbulua nga Aldo Palazzeschi dhe Leonardo Sciascia të cilët, me Dario Bellezza-n, e konsiderojnë atë “një nga poetët më të lumtur të Italisë moderne”. Këtë gjykim ndanë edhe Magris, Bodei, Ferroni, Pontiggia, Brodskji, Vargas Llosa, Dario Fo, Borges. Është përkthyer në shumë gjuhë të huaja. Ka fituar çmimet: “Montale”, “Gatto”, “Stresa”, “Viareggio”, “Alvaro”, “Matteotti”, “Camaiore”, “Tarquinia Cardarelli”, “Circe Sabaudia”, “Rhegium Julii”, “Alda Merini”. “Eminescu”.
Presidenti i Republikës Ciampi në vitin 2004 i dha një medalje të artë për merita kulturore. Këshilli Rajonal i Kalabrisë, Fondacionet Spinelli, Guarasci, Farina, Di Liegro dhe Crocetta dhe Universiteti i Krajovës e propozuan për çmimin Nobel. Vëllimi i fundit i Punimeve të Konferencës të mbajtur mbi veprën e tij,” Ti presento Maffia”, redaktuar nga Rocco Paternostro botuar nga Aracne di Roma.Ka marë Laurea Honoris Causa nga Universiteti Papnor.
Për punën e tij janë shkruar 34 teza diplomash në universitete të ndryshme italiane dhe të huaja. Dhe, është qytetar nderi i shtatë qyteteve italiane.
Në Japoni dhe në Rumani, është përkthyer disa herë dhe është anëtar i rregullt i Akademisë Eminescu.Në Shqipëri,Kosovo,i dhanë mirënjohjen më të madhe, çmimin Nënë Tereza e Kalkutës. Po në Rusi, në Hungari, në Spanjë… in Grecia mjaft i njohur dhe i çmuar.
Pë rgatiti she shqipqë roi Anila Dahriu