KONSTANDINOS KAVAFIS
( 1863 – 1933 )
NJË PLAK
Në kafenenë e zhurmshme, tej në thellësi,
përkulur mbi tryezë, një plak i vjetër rri,
me një gazetë para, i vetëm fillikat.
Përbuzjen i ndjen të mjerës pleqëri,
mendon: sa pak gëzoi në rini,
kur kish forcë, fjalë, bukuri pa cak.
E di, u plak shumë, e shikon, e ndjen,
kohë e rinisë i duket e afërt si dje,
sa kohë e shkurtër, shkurtaqe kohë.
Mendon si e mashtronte dinakja Urtësi
dhe gjithnjë e besonte: – Eh, ç’marrëzi !
Gënjeshtarja i thosh: – Nesër ke shumë kohë.
Vrrullimet e hershme, mendimit i zënë vend,
sa gëzim flijoi, sa njohje të pamend,
çdo rast të humbur tani e tall, përqesh.
Nga mendimet e gjatë, kujtimet e pafund,
plaku u trallis, u lëshua në gjumë,
aty në kafene, mbështetur mbi tryezë.
1897
MURET
Pa mendim, pa dhimbje, pa turp,
rreth meje ndërtuan mure të mëdhenj, të lartë.
Dhe rri tani e robëtohem këtu,
nuk mendoj tjetër, trurin ma bluan imi fat.
Meqë jashtë kisha për të bërë shumë gjëra,
kur ndërtuan muret, si nuk i pashë.
Por nuk dëgjova as zhurmë ndërtuesish, as zëra,
pa më përfillur, nga bota më lanë jashtë.
1897
DHJETOR 1903
Nëse për dashurinë time nuk mund të flas,
nëse nuk mund të flas për flokët, buzët, sytë e tu,
fytyrën tënde e mbaj në shpirtin tim,
tingullin e zërit tënd e mbaj në tru,
ditët e shtatorit, që lindin në ëndrrat e mia,
ato fjalë dhe shprehje, që përmasojnë dhe ngjyrosin,
çdo bisedë që bëj, çdo mendim që shfaq.
1917
PREJ ORËS 9
Dymbëdhjetë e gjysmë. Sa shpejt shkoi ora,
prej orës 9, kur ndeza llampën
dhe ndenja këtu. Ndenja pa lexuar
dhe pa folur. E me kë të flas,
fillikat mes katër mureve të kësaj shtëpie.
Shembëllimi i trupit tim të moshës së rinisë,
prej orës 9, kur ndeza llampën,
erdhi më mori dhe më kujtoi,
dhomat e mbyllura plot aromë
dhe kënaqësinë e shkuar, – ç’kënaqësi e guximshme !
Gjithashtu më solli para syve,
rrugë, që tashmë janë të shpërfytyruara,
vende plot gjallëri, që u shuan,
teatro dhe kafene, që ishin dikur.
Shembëllimi i trupit tim të moshës së rinisë,
erdhi dhe më solli edhe hidhërimet,
zinë e familjes, ndarjet,
ndjenjat e mia, ndjenjat,
që vdiqën dhe u nderuan aq pak.
Dymbëdhjetë e gjysmë. Sa shpejt ora vërtitet.
Dymbëdhjetë e gjysmë. Si shkuan vitet.
1918
NË SPARTË
Nuk e dinte mbret Kleomeni, nuk guxonte,
një gjë të tillë nuk dinte si t’ia thosh
nënës së vet: Ptolemeu ngulmonte,
që për garancinë e marrëveshjes, të shkonte edhe ajo
në Egjipt dhe të përkujdesej
me përulësi, ashtu siç i takonte.
Dhe vinte shpesh për t’ia thënë dhe gjithnjë mëdyshej.
Gjithnjë nisej t’ia thosh dhe gjithnjë e linte në mes.
Po gruaja e mrekullueshme e kuptoi,
(ndërkohë diçka kish dëgjuar për këtë gjë)
dhe i dha guxim të shprehej.
Buzëqeshi dhe i tha se sigurisht që shkonte.
Bile gëzohej që mund të ishte,
në pleqërinë e saj, ende e vlefshme për Spartën.
Sa për përulësinë, – atë e shpërfillte,
Urtësi e Spartës, sigurisht nuk ishte i zoti,
të bëhej një Llajidh * i djeshëm
dhe sado që të këmbëngulte, nuk do të mundte kurrë,
të nëpërkëmbte një hyjni të Arkadisë
të bekuar si ajo. Nënë e mbretit të Spartës.
1928
* Llajidhi- dinasti greke e Egjiptit, themeluar nga Ptolemeu i Parë,
i biri i Llagos (306-30).(shën. i përkth.)
LUTJET
Një marinar u mbyt në thellësi në det,
nënë e tij, paditur, merr rrugën, shkon e ndez.
Një qiri të madh përpara Shën Mërisë,
që shpejt të kthehet djali dhe të jetë kohë e mirë.
E mban veshin përpjetë, andej nga zhurmon era
dhe falet, mërmërit, me lutje të paprera.
Vëmendshëm e brengosur, sapo dëgjon një zë,
ndërsa djali, që pret, s’ka për t’u kthyer më.
1898
DITË TË VITIT 1903
Nuk i fitova dot prapë, – ato që humba aq shpejt…
sytë poetikë, fytyrën
e zbehtë…në errësirën e rrugës…
Nuk i fitova dot prapë, – ato që më dha fati,
që i braktisa aq lehtë
e mandej i lakmova me aq zjarr.
Sytë poetikë, fytyrën e zbehtë,
ato buzë, nuk i fitova dot prapë.
1917
HARRESË
Mbyllur brenda në lulëtari,
nën xhamari, lulet nuk dinë,
si është shkëlqimi diellor,
as si fryjnë flladet, kur shkojnë freskitë.
DY TË RINJ, 23 DHE 24 VJEÇ
Prej orës dhjetë e gjysmë ishte në kafene
dhe priste të kthehej nga çasti në çast.
Shkoi mesnatë – ai priste ende.
Shkoi një e gjysmë, kafeneja,
qe boshatisur pothuaj krejtësisht.
U mërzit duke lexuar gazetat
mekanikisht. Nga tri shilingat e vetme
i mbeti vetëm një: gjatë kohës që priste,
i harxhoi të tjerat me kafe dhe konjak.
Cigareve u dha fund.
E cfilitëte kjo pritje e gjatë. Sepse,
siç ishte i vetëm aq orë, filluan
ta pushtonin mendimet e trishtë
të jetës së tij të shthurrur.
Por sa pa mikun e tij të hynte – në çast,
lodhja, mërzia, mendimet, i ikën.
Miku i tij solli një lajm të papritur.
Kish fituar në letra gjashtëdhjetë lira.
Fytyrat e tyre të hijshme, rinia e tyre e bukur,
miqësia e ndjeshme, që kishin midis tyre,
u ripërtërit, u gjallërua, u forcua,
nga gjashtëdhjetë lirat e fituara në letra.
Dhe gjithë hare, ndjeshmëri, bukuri,
Shkuan – jo në familjet e tyre të ndershme,
(po gjetkë, aty ku nuk i dëshironte më askush).
1927
ODET DHE ELEGJIA E RRUGËVE
Hapat e kalimtarit të parë,
të të parit shitës, të gjallat kërcitje,
të hapjes së dritareve të para,
të portës së parë – janë odet lirike,
që kanë rrugët në agim.
Hapat e kalimtarit të fundit,
të të fundit shitës, e fundit zhurmërimë,
e mbylljes së portave dhe dritareve,
janë ofshama e elegjisë,
që kanë rrugët në mbrëmje.
NË HYRJE TË KAFENESË
Vëmendjen time, për diçka që thanë pranë meje,
ma tërhoqi hyrja e kafenesë.
Dhe pashë një trup, që ngjante,
si i ndërtuar nga mjeshtëria e rrallë e Erosit-
duke i zgjeruar hareshëm pjesët e tij simetrike,
duke i lartësuar shtatin si statujë,
duke i zgjeruar me emocion fytyrën,
duke lënë nga prekja e duarve të tij,
një ndjenjë në ballë, në sy, në buzë.
1915
ZËRAT
Zëra të arrirë, zëra të dashur,
të atyre që vdiqën ose të atyre,
që për ne janë të humbur si të vdekurit.
Dikur na flisnin nëpër ëndërra
dhe truri i dëgjonte në mendimin e vet.
Me tingullin e tyre na risjellin një çast,
zëra nga poezia e parë e jetës,
si një muzikë të largët nate, që shuhet.
1904
SHTËPI ME KOPËSHT
Do doja të kisha një shtëpi jashtë qytetit,
me një kopësht shumë të madh – jo aq
për lule, pemë e blerishte,
(sigurisht të jenë edhe ato është bukuri),
por të kem kafshë. Ah, të kem kafshë !
të paktën shtatë mace – dy pis të zeza
dhe dy të bardha si borë, për kontrast.
Një papagall të mësuar, që ta dëgjoj,
të thotë gjëra me peshë dhe bindje.
Qen, besoj se do më mjaftonin tre.
Do doja edhedy kuaj, (të mirë janë kuajt e vegjël).
Dhe veç tyre, tre, katër nga të vlefshmit,
nga ato kafshë simpatike, gomerët,
të rrinë ngathësisht dhe të kënaqen.
NË TRYEZËN PRANË
Sapo do ketë mbushur njëzetedy vjeçe.
Por unë jam i bindur se dikur,
pothuajse të njëjtën moshë, të njëjtin trup shijova.
Nuk është aspak përndezje dashurie.
Vetëm para pak çastesh hyra në kazino
dhe nuk kisha as kohë për të pirë shumë.
Të njëjtin trup shijova.
Dhe nëse nuk më kujtohet se ku-një harresë e imja s’prish punë.
Ah, tani që u ul në tryezën pranë,
njoh çdo lëvizje që bën – dhe nën rroba,
rishoh të zhveshur vendet e dëshiruar.
1919
TRUP, SILL NDËRMEND
Trup, sill ndërmend jo vetëm sa dashurove,
jo vetëm shtratet ku u shtrive,
por edhe dëshirat, që për ty,
shkëlqenin dukshëm mes syve të tu
dhe dridheshin brenda zërit – dhe ndonjë pengesë
e rastësishme nuk i la të realizoheshin.
Tani, që të gjitha i përkasin së shkuarës,
duket sikur edhe në dëshirat,
sikur u dhe – si shkëlqenin,
kujto si të shikonin në dritë të syrit,
si dridheshin mes zërit, pa kujtohu, trup !
1918
DITË TË VITIT 1909, ’10 dhe ’11
Ishte i biri i një marinari të tiranizuar, të këputur,
(nga ishujt e Egjeut).
Punonte në hekura. Vishte rroba të vjetra.
Këpucët i kish të shqyera, brashnja.
Duart të ndotura me vajra dhe ndryshk.
Në mbrëmje, kur mbyllej dyqani,
nëse kish diçka që e dëshironte me zjarr,
ndonjë kollare paksa të shtrenjtë,
ndonjë kollare për të dielën,
ose nëse kish parë në vitrina
dhe i pëlqente ndonjë këmishë mavi,
trupin e tij, për një apo dy dhrahmi, e shiste.
Pyes veten: nëse në kohët e lashta,
(Aleksandria krenohej se kish të rinjtë më të bukur),
djalosh më të përkorë se ai – që shkoi dëm,
nuk kish parë, kuptohet: shtati i tij pikturë,
në dyqanin e vjetër, një hekurpunues i rëndomtë,
aq shpejt nga puna e mundimshme
dhe nga shoqëria e lëshuar, e shthurrur, ishte rrënuar.
1928
AFATI I NERONIT
Nuk u shqetësua Neroni kur dëgjoi,
Orakullin e Delfit, profetin:
”73 vjetëve t’u trembej !”
Kish ende kohë të gëzonte.
Ish vetëm tridhjetë vjeç. Tepër i largët,
afati, që zoti i kish dhënë,
për t’u dalë përpara rreziqeve të ardhshëm.
Tani do të kthehej në Romë pakëz i këputur,
nga lodhja e këndshme e atij udhëtimi,
që ishte dëfrim i përditshëm,
në teatro, kopshtije, vendstërvitje…
mbrëmjet në qytetet e Ahajasë…
e mbi gjithshka kënaqësia e trupave të zhveshur…
Me këto merrej Neroni. Në Spanjë,
ushtrinë e tij afronte dhe stërviste fshehur,
Galvasi, plaku shtatëdhjetë e tre vjeçar.
1918
EMILIANO MONAI, ALEKSANDRI 620-655
Me fjalë, me pamje, me mjeshtëri,
do vesh një armatim të rëndë, të veçantë,
do përballoj kështu njerzit e këqinj,
frikë dhe dobësi nuk do kem aspak.
Do duan të më dëmtojnë. Por askush vesh s’do ta marrë,
prej atyre që afër meje do të vijnë,
ku fshihen plagët e mia, të hershmet plagë,
me hile, mjeshtërisht do t’i mbuloj dobësitë.
Të kota mburrjet e Emiliano Monait,
të jetë armatosur ndonjëherë kaq rëndë ai ?
Dhe po ta ketë bërë, s’e ka përdorur shumë,
njëzet e shtatë vjeç, vdiq në Siqeli.
1918
NË TË NJËJTIN VEND
Mjedis shtëpie, qendre, lagjeje,
e shoh dhe ecij vite dhe vite.
Të krijova mes gëzimeve dhe hidhërimeve,
me kaq ndodhi, me kaq gjëra.
Dhe u bëre i gjithë i ndjeshëm, për mua.
1929
PASQYRA NË HYRJE
Shtëpia e pasur kishte në hyrje,
një pasqyrë të madhe, të vjetër shumë,
blerë, të paktën, para tetëdhjetë vjetësh.
Një djalë i bukur, nëpunës tek rrobaqepësi,
(të dielat sportist amator),
priste me një pako në duar. Ia dorëzoi
një njeriu të shtëpisë dhe ai e çoi brenda,
për të sjellë faturën. Nëpunësi i rrobaqepësit,
mbeti i vetëm dhe priste.
Iu afrua pasqyrës dhe u pa,
rregulloi kollaren. Pas pesë minutash
ia sollën faturën. E mori dhe iku.
Po pasqyra e vjetër, që kish parë,
gjatë jetës së saj shumëvjeçare,
mijra gjëra dhe fytyra,
pasqyra e vjetër tani gëzohej
dhe krenohej që kish ndjerë mbi vete,
bukurinë e rrallë për pak minuta.
1930
NË SHTËPINË E SHPIRTIT
Në shtëpinë e Shpirtit vërtiten pasionet,
gratë e bukura, veshur me mëndafsh
dhe gurë zafiri deri në majë të flokëve.
Që nga porta e shtëpisë, gjer tej në thellësi
i përdorin të gjitha sallat. Në më të madhen,
mbrëmjeve, gjakndezur zjarr e valë,
flokëlëshuar, kërcejnë dhe pijnë me afsh.
Jashtë sallave të zbehta, të veshura
me modën e një kohe në harrim,
enden virtytet dhe me dhimbje dëgjojnë
festën që bëjnë njerzit e dehur.
Në xhamat e dritareve afrojnë fytyrat
dhe shohin të heshtur, të menduar,
xhevahirët, dritat, vallen në harbim.
QIRINJTË
Ditët e ardhshme rrinë para nesh,
si një radhë qirinjsh të ndezur,
qirinj të artë, të ngrohtë, të gjallë.
Ditët e shkuara mbeten pas,
një radhë e pikëlluar qirinjsh të shuar,
më të afërmit tymojnë ende,
qirinj të ftohtë, të shkrirë, të përthyer.
Nuk dua t’i shoh, më brengos forma e tyre,
brengosem të kujtoj dritën e tyre të parë,
vështroj përpara, tek qirinjtë e ndezur.
S’dua të kthej sytë, të ndjehem i frikuar,
duke parë sa shpejt zgjatet vija e errët,
sa shpejt shtohen qirinjtë e shuar.
1899
LE TË PËRKUJDESESHIN
Kam mbetur pothuajse pa strehë, pa një dyshkë,
ky qytet fatkeq, Andiohia,
m’i hëngri të gjitha të hollat,
ky qytet fatkeq, me jetën e tij të shtrenjtë.
Po jam i ri dhe me shëndet të plotë,
zotërues i mrekullisë greke.
(Njoh shumë mirë Aristotelin, Platonin,
oratorinë, poetikën dhe gjithshka që mund të thuash).
Për njohuritë ushtarake, kam njëfarë ideje
dhe kam miqësi me udhëheqës e mercenarë.
Kam njëlloj informimi si administrator.
Në Aleksandri, vjet ndenja gjashtë muaj,
diçka njoh (dhe kjo është e nevojshme ), edhe aty,
synimet e keqbërësve, ligësitë njerëzore e të tjera.
Aty ku mendoj se jam plotësisht i aftë,
është t’i shërbej këtij vendi,
atdheut tim të shtrenjtë, Sirisë.
Në çdo punë që do më caktojnë, do përkujdesem,
të jem i dobishëm për vendin, ky është qëllimi im.
Nëse do më pengojnë sërish me metodat e tyre,-
jua dimë aftësinë: ç’mund të themi tjetër ?
nëqoftëse më pengojnë, ç’faj kam unë ?
Do t’i drejtohem të parit Zavinës
dhe po qe se ai i marrë nuk do më çmojë,
do shkoj tek kundërshtari i tij Gripo’.
Dhe nëse edhe ai torrollak nuk do më pranojë,
do shkoj me një frymë tek Ingrano’.
Njeri prej të treve do të më çmojë.
Ndërgjegjja ime do jetë e qetë
dhe nëse asnjeri s’do më pranojë,
Sirinë e dëmtojnë të tre njëlloj.
Po ç’faj kam unë, njeriu i këputur,
unë i cfilituri, që kërkoj të arnohem.
Nëse do përkujdeseshin zotat fuqiplotë,
të krijonin një të mirë të katërt,
do shkoja aty me gëzim të plotë.
1930
NGA SIRTARI
Kamares sime mendoja t’i vija një mur.
Po do ta dëmtonte lagështia e sirtarit.
Atë fotografi nuk do ta vë në kornizë.
Duhej ta përkujdesja më mirë.
Ato buzë, ajo fytyrë –
qoftë edhe për një ditë, për një orë të vetme,
të më kthenin pas të shkuarën e tyre.
Atë fotografi nuk do ta vë në kornizë.
Do të rri të vuaj duke e parë të dëmtuar.
Dhe sikur të mos ishte e dëmtuar,
kujdesi i tepërt do më shqetësonte, nëse ndonjë fjalë,
ndonjë theks i zërit do më tradhëtonte,
nëqoftëse do më pyesnin ndonjëherë për të.