Blazhe Koneski, 1921
DRERI VETMITAR
E ndjekin pas orla të stërkequr
Që fluturojnë mbi të, e përgjojnë me lakmi.
Nuk e tërheqin më drejt kopesë
Drenushat e zhdërvjellëta
Tingulli i agjendtë i thundrave të tyre.
Brirët i ngatërrohen në degë,
Nëse përpiqet të hedhë valle
Në natën e errët,
Hënën e vështron për së kithi,
Për ta ndier më thellë absurditetin e jetës.
Megjithatë ai duhet të rrojë
Dhe ta lërë jetën të rrjedhë, siç rrjedh rrëkeja,
Deri në atë çast
Kur jo për të fjetur, po për të vdekur,
Ai do të përkulë gjurin e djathtë.
Gane Todorovski, 1929
SHTATË MOTIVE PËR TEMËN E PLEPIT
1
Qerpikë të blertë të pagjumësisë,
Valëvitje e gjelbër dhe e heshtur.
I hijshëm, ai qëndron midis rrafshinës,
Midis livadheve që duan të flenë.
2
Trupi i tij është e blerta për fluturat,
Robinja të përjetshëm të pingules.
3
I etur për paqe, tundet pa pushim.
Dridhet në këmbë, ua ngul sytë reve,
Vazhdon rrugën, qan për ciganët,
Fërgëllon kur djersijnë bunacat, në pikë të verës.
4
A mos e sfilit pagjumësia, a mos e trand frika, vallë,
Këtë mëkatar-mëkatues shterp e ngazëllimtar?
5
Po ta kisha famull, do të pagëzoja Shqetësim,
Shqetësim i shqetësuar, lartësim shterp në rrafshinë,
Dhe po të isha era e mbrëmjes, do ta bubrroja atë dridhje,
Atë fërgëllimë, shenjë e vetmisë së frikshme.
6
Sa i frikësuar është, ai do ta thotë vetë.
Ai fërgëllon tërë ditën, në mëngjes, në mesditë e në mbrëmje.
7
I ka zili zogjtë
Që në degët e tij i kanë foletë,
Ua ka zili gjumin, të vegjëlit, çlodhjen,
I pagjumi, shterpi, shqetësim i blertë.
Ante Popvski, 1931-2003
ARDHJA E PRANVERËS
Në mesnatë, befas frynë
Ato erëra të marrosura pranvere
Që i bëjnë të kërcasin trarët e shtëpive.
Ato u ngjasin ishujve të gjelbër që i merr uji,
Një litari të nderur mbi det.
Ato ishin flurudha e kthimit të fluturave…
Dhe befas u fik qiriu i ndezur,
U hap kanati që tundej
Dhe prapa kodrinave
Fillimisht vërshoi një bardhësi e kryehershme,
Drejt qiejve u turr,
Pastaj shpërtheu drejt tokës dhe drejt shpirtit
Solemniteti i pranverës së pafundme.
Vlada Urosheviq, 1934
DEI OTIOSI
Tashti është koha e rënies së zotave.
Në qytete, kudo po rrëzohen statujat.
Diku një turmë e tërbuar duke bërtitur
I rrëzon, i heq zvarrë tutje, nëpër natë,
Siç bëjnë me të vdekurit në kohë murtaje.
Nuk do të mbetet asnjë statujë për be.
Në qoftë se shëtitni, duhet të kini kujdes,
Mund t’u bjerë në kokë ndonjë statujë.
Historia i ngjan një vendgrumbullimi plehrash
Ku vijnë e bëhen pirg koka bronzi.
Pas asaj që ndodhi, vëmë re
Se ato qenë koka boshe.
Të mos e nanuritim veten me iluzione.
Qielli nuk do të mbetet i zbrazët.
As sheshet nuk do të mbeten pa statuja.
Tashmë, dikush po shpik heshturazi
Një përdorim të ri për piedestalet e vjetra.
Jovan Koteski, 1935
FRUTA
Stevo-s
Tek ne nuk rriten ullinjtë
Madje as shegët nuk rriten
Hera-herës, rrushi i jep ngjyrë peizazhit
Ai është thesar për fëmijët dhe zogjtë
Përkundrazi këtu kulumbritë janë të forta
Elebora ka për dy ose tre shekuj
Ka pelin dhe borzilok
Një mbretëri e vërtetë lulesh vajtimtare
Gjithçka është e egër dhe qëndrake
E ushqyer me minerale të forta
Burimet vënë në vend pasqyrimet e tyre
Dhe me to bëjnë bunjishta nate
Për hijet e zhdukura…
Nganjëherë ndodh që disa endacakë
Sjellin shporta me fruta Jugu
Që na kujtojnë se dikur
Ne kishim toka buzë detit
Kemi dëgjuar se si dalin zëra nga frutat
Apo kemi lexuar harta ushtarake
Apo ndoshta kemi lexuar testamente të fshehta
Por ky mendim është një bimë që nuk rritet
Tek ne e lehura e qenve
Tingëllon ndyshe kur çelin sythat
Bogomil Gjuzel, 1939
EUROPA
Ky sy i hapur si kupë
Si një det apo si një qiell i thellë
I kaltër, i pangjyrë a i larmë
Na vështron i çakërritur, ciklopik
Herë i ftohtë, moskokëçarës, herë kureshtar
Duke pyetur veten çfarë të bëjë me ne
Prej kushedi se kur, pa i rrahur qepallat
Apo ne nuk e shohim rrahjen e qepallave të tij
Sepse duhej t’i rrihnim qepallat njëherazi me të
Apo mos do të jetë një sy artificial, prej qelqi
Që ne ta shohim si një pasqyrë
Që reflekton fytyrën tonë
Apo ai sheh vëngër- ne mendonim se na vështronte
Ndërsa ai syzon gjetiu- në kërthizë
Apo në një pasqyrë të fshehtë
Për të përsosur makijazhin e vet.
Atanas Vangelov, 1946
ANATOMIA E LULES
Atë çast kur dielli dhe pranvera
(Nga nevoja apo për çdo arsye tjetër)
I sajuan menjëherë lulet te pema
Duke fluturuar si shigjetë
Zogu mbërriti për një çështje vetjake
Duke vrapuar me të katra era erdhi
Për një shkak vetjak
Dhe shiu trokiti
Sikur trokiste në dyer solemne
Për arsye vetjake
E më në fund
Mbërriti edhe poeti
Për një shkak vetjak
Zogu fluturon si shigjetë
(Në poemë u tha
Përse erdhi)
Era ikën tutje me të katra
(Tashmë ajo e mësoi
Të folmen e luleve)
Tërhiqet edhe shiu
(muzika drejt së cilës erdhi
Brendashkruhet në zhurmën e tij)
Vetëm poeti pyet veten
Nëse duke ikur
Ai ka marrë me vete
Edhe zogun
Edhe erën
Edhe shiun.
Katica Çulavkova, 1951
TIGRAT, LEOPARDËT, LUANËT
Këta përbindësha i sulmojnë vetëm ata që llahtarisen prej tyre,
Ose ata që kanë arritur t’i llahtarisin.
Eliphas Levi, Magjia e Magëve
Në kopshtet mbretërore të Asirisë,
Shëtitin melankolikë, shëtitin të patrazuar
Tigrat,leopardët, luanët.
Në paradhoma, në biblioteka,
Në buduare profiri, ata çiftoseshin nga pak,
Kurrë nuk brruronin,nuk xhindoseshin, nuk gjuanin
Natën as ditën,
Ata nuk ishin as të rrezikshëm, as të lirë,
Sidoqoftë ata rronin.
Kush i zuri rob, kush u bëri magji
Këtyre felinëve që u katandisën kaq të egër, kaq të ligj,
Që zënë besë veç kur bëjnë dashuri ?
As rojtarë, as oborrtarë,
Asnjë mbret nuk e dinte, e dinin veç magët
Që lexojnë të fshehtat e yjeve, ata e ruanin
Sekretin e kësaj sjelljeje të kundërnatyrshme.
Gjithë ankth për të nxjerrë në shesh të vëtetën,
Ata bënë rojë në mes të natës,
Që qielli të mos i tradhtonte njerëzit asnjëherë,
Që në vështrimin e tyre asnjëherë të mos shfaqej
Shkëlqimi ngashënjyes,
Ai vezullim yjor
Para të cilit jepnin dorëheqje me njëfarë ngashërimi
Instancat e epërme,
Dhe ata, të etur për gjak, i lanë mënjanë lidhjet e gjakut;
Por le të mos harrojnë
Tigrat, leopardët, luanët
Kohën kur e vështroin me dashuri
Dhe e admironin njëri-tjetrin.
O kurrë mos vdektë fëmijëria
Në horizontin kozmik-hipnozë
E pavdekshme qoftë drita
Dhe shpirti i tyre
Qoftë shpirti ynë!
Milosh Lindro, 1952
NJË VËSHTRIM I VEÇANTË
Vështroni përqark
Vështroni mirë
Ka diçka të veçantë
Të përhershme, por të veçantë
Diçka të cilës nuk kemi kohë
T’i kushtojmë vëmendje të madhe
Diçka që ndoshta
Nuk dëshiron ta shohin
Diçka mospërfillëse
Diçka e gjithpranishme
Diçka kryekëput e huaj
Diçka që nuk e rrok mendja
Diçka ironike
Që të bën të vjellësh
Si të kishe çarë barkun e madh të jetës
Diçka enigmatike
( Si banorët e vegjël të kozmosit)
Diçka që nuk bën zhurmë
Që nxit erën
Nganjëherë edhe heshtjen
Kjo gjë ekziston siç ekziston në këtë botë frika
Atë secili e sheh ndryshe
Por të gjithë jemi në një mendje
Se ajo është E GJELBËR
Dhe nuk ka asnjë lidhje
Me vdekjen
Se ajo ekziston në vetvete
Çdo varësi për të është e tepërt.
Liljana Dirian, 1953
ULLIRI
Mish nejç e i plasaritur
Në mesudhën për te fruta
Thithur nga toka, o hidhësi
Rrënjë e degë të qëmotshme
Që mbledhin shijen
Rrahur nga tallazi i jetës
(Dhe qielli të tradhton, dhe deti të josh)
Ofertë e harlisur
Ti i ngroh viset përreth
Dhe ndërsa lind fillikat
Në ishull heshturazi dhe për një kohë të gjatë
Me qëllim që fruta jote e zezë e delikate
Tejet e pjekur të pëlcasë
Nën dhëmbin e fortë
Duke përhapur te buza
Një baticë vaji
Përktheu : Anton PAPLEKA