Në 90-vjetorin e lindjes
TOMAS TRANSTRÖMER, 1931-2015, Suedi
Çmimi Nobel për Letërsi më 2011
SHKRIRJA E AKULLIT NË MESDITË
Ajri mëngjesor shpërndante letrat e tij me pulla të përflakura.
Bora vezullonte dhe befas barrët dukeshin të lehta
një kile nuk peshonte më shumë se 700 gramë.
Dielli rrinte mbi akuj, pa lëvizur, gjatë fluturimit
dhe ishte po aq i ngrohtë, sa ç’ishte i ftohtë.
Era frynte ngadalë, sikur shtynte një karrocë fëmijësh.
Familjet dilnin nga shtëpia, shihnin qiellin pa re
përherë të parë qysh prej shumë kohësh.
Ne ishim në kapitullin e parë të një historie të jashtëzakonshme.
Rrezet e diellit kapeshin pas kapeleve prej gëzofi
si poleni në këmbët e grerëzave
Dhe rrezet e diellit kapeshin pas fjalës DIMËR
për të qëndruar aty derisa të ikte dimri.
Ëndërrues, unë rrija para trarëve të shtrirë në borë
si të vdekur. Unë i pyesja : « A vini dot pas meje
deri te fëmijëria ?“ Dhe ata përgjigjeshin: „Po“.
Midis ferrave, dëgjohej se si murmuriteshin fjalë të një gjuhe të re,
zanoret e së cilës ishin e kaltra e qiellit, kurse bashkëtingëlloret
ishin disa krande të zeza, të shqiptuara aq butësisht
përsipër borës.
Por avioni i blerë me çmim të ulët u largua duke përshëndetur
me uturimat e tij
dhe bëri që të bjerë një heshtje edhe më e thellë.
LAMENTO
Ai e la stilografin
Që pushon qetësisht në tryezë.
Që pushon qetësisht në zbrazëti.
Ai e la stilografin.
Ka kaq shumë gjëra që nuk mund t’i shkruajë as t’i lërë në heshtje !
Ja ku e ndien veten të paralizuar nga diçka që ndodh
larg prej këndej,
ndonëse barkushja e mrekullueshme regëtin si një zemër.
Jashtë, ka hyrë vera.
Nga gjelbërimi vijnë fishkëllima: a janë zogj
apo njerëz?
Qershitë e lulëzuara përkëdhelin kamionët
që janë kthyer në vendin e tyre.
Javët kalojnë.
Ca nga ca bie nata.
Mbi xhamat e dritareve ulen molat:
telegrame të vogla, të zbehta, të dërguara nga bota.
ALLEGRO
Luaj një pjesë nga Haydn-i pas një dite të zezë
dhe ndiej sesi m’i ngroh duart një ngrohtësi e thjeshtë.
Tastat janë të akorduara. Çekanët godasin butësisht.
Tonaliteti i tyre është i gjelbër, i qetë, plot gjallëri.
Tonaliteti i tyre më thotë se liria ekziston
dhe se dikush nuk ia jep të dhjetat perandorit.
Unë i shtie duar në xhepa ashtu si Haydn-i
dhe parodizoj ata që e shohin botën pa e prishur gjakun.
Unë ngre flamurin e Haydn-it, çka do të thotë:
“Ne nuk dorëzohemi, por paqen dëshirojmë.”
Muzika është një shtëpi qelqi në një shpat të pjerrët
ku gurët fluturojnë, rrokullisen tatëpjetë.
Megjithëse gurët rrokullisen nëpër atë shtëpi,
asnjë xham për be nuk thyhet aty.
NJË ARTIST NË VERI
Unë, Edvard Grieg-u, ecja si një njeri i lirë midis njerëzve.
Bëja shaka vazhdimisht, lexojë gazetat, udhëtoja
dhe ikja ku të doja.
Unë drejtoja orkestrën.
Salla e shfaqjes me llambat e saj që dridheshin nga triumfi
si trageti në çastin e bregëzimit.
Jam ngjitur deri këtu për t’i përplasur shpatat me heshtjen.
Kthina ime është e ngushtë.
Pianoja ime e gjerë rri aty po aq shtrënguar
sa dallëndyshja nën tjegullën e çatisë.
Më të shumtën e kohës, shkëmbinjtë e bukur e të drejtë
të bregdetit heshtin.
Nuk ka kurrfarë kalimi
në mos qoftë një kapanxhë që hapet nganjëherë
dhe një dritë e çuditshme që vjen drejtpërdrejt nga trollët.
Ja ç’do të thotë t’i thjeshtëzosh gjërat!
Dhe goditjet ma maj të malit kanë
kanë
kanë
kanë hyrë në dhomën time një natë pranvere
të maskuara si sëmbime në zemër.
Një vit para se të vdes, unë do të dërgoj katër psalme
në kërkim të Zotit.
Por kjo gjë fillon këtu.
Një këngë për atë që e ndiejmë të afërt.
Ajo që e ndiejmë të afërt.
Fushëbetejë e brendshme
ku ne, Eshtrat e Të vdekurve
luftojmë për të arritur që të jetojmë.
MUZIKË E NGADALTË
Ndërtesa është e mbyllur. Dielli hyn përmes xhamave
dhe ngroh pjesën e sipërme të zyrave
që janë mjaft të qëndrueshme për të mbajtur peshën e fatit.
Është dita kur mund të dalim në hapësirën e gjerë të shpatit.
Shumë vetë kanë veshur petka të errëta. Mund të rrish në diell
të mbyllësh sytë dhe të ndiesh erën që të mban butësisht.
Rrallëherë, vij buzë ujit. Por ja ku jam këtu,
midis shkëmbinjsh të mëdhenj me shpina të qeta.
Shkëmbinj që ngadalë janë ngritur midis dallgëve.
DISA MINUTA
Pisha e ulët e kënetave e mban lart kurorën e saj:
një leckë të zezë.
Por ajo që shihet nuk është asgjë
në krahasim me rrënjët, me sistemin e rrënjëve të shpërndara,
si zvarranikë të fshehtë. Të pavdekshme
ose gjysmë të vdekshme.
Edhe përemrat unë ti ai ajo degëzohen.
Përtej asaj që duan ata.
Përtej Metropolis-it.
Bie shi nga qielli ngjyrë qumështi i verës.
Thua se pesë shqisat e mia ishin vënë në prizë
te një qenie tjetër
që zhvendosej me aq këmbëngulje
siç ndodh me atletë me kostume të çelëta
që vrapojnë në një stadium ku nata rrjedh çurg.
VONË NË MAJ
Mollë dhe qershi të lulëzuara e ndihmojnë fshatin
të rrijë pezull
në natën e butë e të përbaltur të majit, jelek shpëtimi i bardhë,
mendimet marrin arratinë.
Bar dhe barishte që i rrahin flatrat heshturazi,
me ngulm.
Kutia e postës ndrit lehtë, nuk mund ta marrësh mbrapsht
atë që është shkruar.
Një erë e vakët kalon përmes këmishës sime
dhe ma prek zemrën me gisht.
Mollë dhe qershi qeshin lehtazi me Salomonin,
lulëzojnë në tunelin tim. Kam nevojë për to,
jo për të harruar, po për të kujtuar jetën time.
MARS-79
I lodhur nga gjithë ata që vijnë me fjalë,
me fjalë, por pa ligjërim,
Unë u nisa për në ishullin e mbuluar me borë.
E pazbutshmja nuk ka fjalë.
Fletët e saj të bardha shtrihen në të gjitha drejtimet!
Unë has gjurmët e këmbëve të një dreri në borë.
Aty nuk ka fjalë, por ka një ligjërim.
KORRIGJIMET E ZJARRIT
Gjatë atyre muajve të errët, jetë ime ka vezulluar
veç kur bëja dashuri me ty.
Kur xixëllonja ndizet e shuhet, ndizet e shuhet,
ne mund të ndjekim për disa çaste udhën e saj
natën midis ullinjve.
Gjatë atyre muajve të errët, jeta ime qe e molisur
dhe pa pikë gjallërie,
ndërsa trupi im vinte drejt teje.
Natën, qielli ulërinte.
Fshehurazi, ne milnim qumështin e kozmosit
për të mbetur gjallë.
KUBERA ROMAKE
Në mes të kishës shumë të madhe romake,
turistët nxitonin nëpër gjysmëhije.
Para teje hapej një kubé që të çonte në një kubé tjetër
dhe nuk mund të kishe asnjë pamje gjithpërfshirëse.
Aty-këtu fërgëllonte flaka e disa qirinjve.
Më rroku një engjëll pa fytyrë
dhe më murmuriti përmes tërë trupit :
« Mos ki turp që je njeri, ji krenar !
Sepse tek ti hapet një kubé që të çon në një kubé tjetër,
deri në pafundësi.
Asnjëherë, ti nuk do të jesh i përsosur dhe është më mirë
që ndodh kështu. »
I verbuar siç qeshë nga lotët e mi,
më shtynë deri te plazza ku vërshonte drita
njëkohësisht me Z e Znj Jones, me zotëri Tanaka-n
dhe me Sinjora Sabatini-n
dhe tek ata hapej një kubé që të çonte në një kubé tjetër,
deri në pafundësi.
Përktheu : Anton PAPLEKA