VENDI I PAZBULUAR
Sonete nga FREDERICK TURNER
Përktheu: Gjekë Marinaj
MARRËZIRA
Ngjanë sikur në atë jetë, që dikur e dashuroi,
Marrëzirat dhe mëkatet ia shënuan ditët e mëvonshme:
Mizori pa dashje; braktisje; ftohje shoqërish të vjetra;
Dinakëri, mbajtje rezultatesh, komfort, dhe vetë-lëvdata.
Pat edhe nga ata që ai i ktheu në armiq të vetes
Të cilët në një jetë tjetër mund të kenë qenë miqtë e tij,
Dhe të tjerë që gjithmonë u mundua për t’i kënaqur,
Ndonëse gjithmonë e shtynë t’u shërbente nevojave të tyre.
Por madje edhe ajo kohë pat zbulimet e veta,
Ku shpirti i stërmunduar nuk e fshihte dot atë
Shtizën e brendshme: pat frymëmarrje të shndritshme,
Dhe kënaqësia vërshoi brenda tij me një soj tronditje.
Ndryshimi erdhi vetëm kur ai mundi ta pranoi atë.
Asgjë në jetë nuk qe kaq i shtrenjtë të largohej prej tij.
KARTA E KREDISË
Ai çuditet nga mundësia e të qenarit kaq i lire,
Se si mërzia dhe stresi e humbën davanë me të.
Në mos ishin vetëm dredhi të neurokimisë,
Në mos qe i droguar nga buzëqeshja e engjëjve?
Apo ishte fakti që ai thjeshtë pa të vërtetën?—
Dhe më shumë se të shikuarit, hodhi veten në ato rrugë,
Ku ndryshimi i madh i riktheu edhe një herë rininë,
Dhe perdet e ftohta iu hapën në mes në ditën e nisjes—
Kozmosi është vetëm një kartë e grisur kredie,
Fragmentet e së cilave janë pluhurat e galaktikave,
Kodet e secilës kodojnë strukturën e çdo cefle,
Dhe i paraprinë grisjes, antitezave të kohës:
Pra ai që e lexon saktësisht rrotullimin e tehut të kohës
E ka gjetur çelësin që hapë bravën e botëve të dritës.
BURIMI I SHENJTË
Autobusi ka ndaluar me një psherëtimë pneumatike.
Shoferi ka kthyer kapelën mbrapa dhe është larguar.
Përtej sipërfaqes së parkingut ka vetëm qiell.
Atje gjendet një banak me çati metalike.
Ai shkon dhe hedh një vështrim përtej kodrave të larta.
Në rrëpirat perëndimore, ku Harp Spring lëshon
Flluska dhe rrëzohet në një liqe të vogël.
Ai gjunjëzohet të pinë ujë dhe vështron lart, në mendime.
Vetëm atëherë pasagjerët kthehen mbrapa, dhe njëri
Bërtet se një pleh si ai nuk duhet të jetë i lirë
Të pinë ujin e bekuar që rrjedh aty—
Ngaqë ia është refugjat i përhershëm.
Endacaku kujton njohjen e vjetër të vetes.
Vërshon shpejt dhe e rrëzon bërtitësin përtokë.
FINANCIMI PASMORTOR
Bankari dhe komisionari e gjetën diku jashtë
Një ditë tek po shkonte te fjetorja e tij në qytet.
Është vetëm një studio buzë Kalasë Lindore,
Një distrikt pune, por pamjet janë të këndshme.
Detyra e bankierit është t’i kujdeset për trashëgiminë,
Kurse e komisionarit të merret me dosjet e tij.
Qenia e tij e vdekur duket se e ka menduar mirë
Të mos e mashtrojë njeri, dhe ta lënë të shkojë.
Gjërat duhen firmosur, ama, dhe shtegtari duhet
Të mundohet të përqendrohet dhe të rikujtojë.
Ai do që të ndihmojë tregtarin e ri në moshë
Të krijojë vende të mira punë me kapitalin që ka.
Por barbaroza në saksinë pranë dritares
Ia tërheq mendjen nga biseda rreth bonds dhe stocks.
TELESKOPËT
Një natë ai sheh një mori pikash që me lëvizje
Të shpejta shkojnë kundra dritës së fundit të ditës;
Nuk mund të jetë një raketë e lajmëruar kineze—
Është linja e gjatë e bazamentit të shtratit të orbitave.
Të dhënat e fundit shpjegojnë një hënë
Rreth njëqindedhjetë dritë-vjetësh larg nga ne,
Që rrotullon një gaz gjigant me emër Monsune,
Ylli i së cilit është tip-G, Mandalej i krishterë.
Atje ka jetë, sipas interferometrërisë
Oksigjen-nitrogjen për atmosferë,
Batica, metale, dhe një det me lëng-ujor;
Emri që i kanë vënë është Gondolier.
Shtegtari ndjehet sikur jeta e tij është aq e çuditshme
Sa ç’është ajo botë e vogël ngjitur në mendjen e Zotit.
INTELI BATICORË
I paqetë, endet prapë poshtë e përpjetë. Ai ka leje
Nga një shok i vjetër ushtrie, të përdorë
Kabinën e plazhit, që pat qenë një stacion treni
Para se uragani të fshinte limanin nga vendi.
Dhe tani është një kohë që batica sundon gjithçka:
Gërhitjet e mëdha të dallgëve, e ruajnë siç është baticën:
Gjatë mesnatës dhe pasdites bartja e gjatë dhe e kthjellët
E ujërave kafe-jeshile vërshon vrullshëm nën hënën e plotë.
Duke luajtur me peshqit nën rrjedhën gurgulluese
Mësymja e dallgëve në terror që përplasën poshtë,
Tonet e njelmësisë, era e vajit të balenave,
Marrin dhe japin frymë në rrjedhën e tyre me fiksime.
Kështu ai fillon të bie në gjumë me ritmin e hënës
Dhe humbet arsyen e përditshme të diellit.
SHTËPIA E KOLONELIT
Shtëpia është plot me materiale bric-á-brac:
Katanas nga Japonia, një hënëz e gdhendur,
Një qytë topi, një flamur i shqyer Britanik,
Një mbështetëse e Kamoron Draguns.
Dhe këtu ëndërrimtari fillon të ëndërrojë,
Rreth një katastrofe, si atë të 11 shtatorit,
Sikur universi të kishte ndërruar regjim,
Sikur t’i duheshin fjalë të reja për ferrin dhe parajsën.
Këtu, mësoi, se vajza e vetme e pritësit vdiq.
Ajo nuk mund të shihet, por prapë lëviz gjithandej–
Siç ndodh me rastet e shumta të vetëvrasjeve—
Shoqëria e saj e kujdesshme është e mirëpritur.
The prapë rryma vazhdon brenda dhe jashtë.
Të gjitha gjërat e dhimbshme mbarojë ku fillojnë.
SHTRËNGATA
Është në atë jetën tjetër veni ku ai do të dimërojë
Diku në ishujt jugor të Kozumelit,
Shpesh një stuhi akulli formohet në qendër të tokës
Ta fshijë gjer në rërë hotelin e këndshëm në plazh;
Gjithsesi pas fitimit të furisë ndaj butësisë
Dhe miljeve të tëra prej deti të kaltër ngrohur në diell,
Tufani u qetësua dhe u zbut, derisa furia e tij e egër
Dhe e hidhur u duk krejt e freskët dhe e lirë;
Kështu tani keqdashja e botës ndaj kohës,
Zija, padrejtësia, humbja, dhe mizëria
Duken krejtësisht të largëta, dhe të një tjetër klime,
Të rimarra tashmë nga gjinjtë shkumues të detit,
Dhe këto dhimbje s’janë asgjë veç ushqim për rimën
Dhe një shije e çuditshme në një kujtesë.
ZOG BORE
Një ditë soji i tij do përbuzet si parazit,
Disa, me duf, do i shajnë për përjetësinë.
U duhet të përmbushin disa të drejta civile
Të rendin maskës mistike të padrejtësisë.
Ekonomistët po i përkufizojnë si ingranazhe
Që ndihmojnë tregtinë drejt linjave fikse.
Moralistët thonë se ata po shërojnë botën
(Ndonëse kjo ka fare pak rëndësi për atë)
Historianët i vlerësojnë, si jeta e së kaluarës,
Megjithëse njihen për varfërinë e kujtesës;
Imuniteti i antitrupave është një burim
I pafund dhe i zhdërvjellët kundra sëmundjes.
Por disa gjenden në siklet me të atypari;
Sikur një hënë e dytë tani të përflakte qiellin.
ZHGALITJE
Ai ka një hapësirë përtej në një anije trajnimi
Që akoma sjell mallra në portet e ishullit.
Ai e kalon kohën sipër në platformën e radarit.
Ose luan shah me arkëtarin, Holger Schwartz.
Përtej cakut të dritës rrezekuqe të mbrëmjes
Shkëlqen nën precizonin e ca reve të arta;
Në agim sheh një botë të kaltër dhe të bardhë
Mes valëzimeve të pafund, që lëpijnë brigjet.
Një port e merr pëlqimin e tij mbas së gjithash,
Gati të harruara nën kodrat e çuditshme jeshile—
Një gji i heshtur, dhe një soj hoteli plot bërryla
Me tenda të shtrira deri te mullinjtë e sheqerit.
Gjen një shteg të ngushtë malor, fillon ngjitjen.
Mendon se do të fillojë monografinë e tij në kohë.
KOLONIA E GËRBULËS
Ai dëgjon për koloninë e gërbulës së vjetër
Dhe zë një dhomë në burgun e restauruar.
Barërat e tij janë postuar nga Shoqata
Për Anakronizmin Teknologjik.
Nganjëherë merr një ditë pushim, dhe eksploron
Prishjet e pikës turistike me emrin Sandals
(gabimet në investime bënë t’u mbyllen dyert);
Ai gjen një diamant në fushën e tenisit.
Ishujt Japonez janë të njohur për përdorimin
E një forme antike të karatesë së fortë.
Ai përfshihet në Doxho, gjen se nuk a ka humbur
Muskulin e kujtimeve të kohëve të shkuara;
Por rrugës për në shtëpi çorapi i zbutet nga gjaku.
Dielli perëndon poshtë, përtej shkëmbit Ualër.
KËNGA POPULLORE
Ai dëgjon një këngë në valët Wi-fi të radios
Titulluar “Nëse vdes (pastaj do ringjallem si unë).”
Qesh pakëz me domethënien e vargjeve
Tek ulet diku të shkruaj diçka përkrah detit.
“Fëmija është baba te njeriu, thonë ata,
Dhe unë do shpenzoj trashëgiminë e evlatit;
E nesërmja është vetën një formë e së djeshmes,
Dhe mëndët pas kuvendit fitojnë në çdo lojë fati.”
“Kështu unë vetëm dua të rritem të bëhem i ri,
Sepse një fëmijëri të dytë është e vështirë ta refuzosh:
Ju e dëgjoni akordin kur këndohet për herë të dytë,
Dhe lirisë nuk i ka mbetur asgjë tjetër për të humbur.
Kjo, çuditërisht, përbënte esencën e të shkruarit të tij:
Fytyra e së tanishmes, tani, kthehet për së mbrapshti.
DUKE GATUAR I VETËM
Nganjëherë habitet se pse vetmia e tij
Nuk e tensionon më tepër. Pas së gjithash,
Është çudi të flesh e të zgjohesh pa prindër
Dhe të kesh për shoqëri vetëm erë dhe diell.
Po, janë edhe miqtë e vjetër të përjetshëm, dhe
Zërat e gëzuar dhe shakatë në bisedat e telefonit,
Dy dijetarë të vjetër në udhë, me raki në dorë,
Duke shkelmuar në vatër flakën në shuarje.
Por shpirtrat (që janë ata që janë) po ikin;
Ata shtrihen aq pandjeshëm në tokë saqë e
Ndjejnë kënaqësinë e plotë të lamtumirës,
Të fshehtat që janë sekretet dhe të pa mbajtura.
Ai heq një subel të vetëm nga stufa,
I përsosur, në kripë dhe sherbelë, por jo në dashuri.
HUMBJA E KUJTESËS
Gati papritur nuk e zë vendi në vend.
Kush qe ajo gruaja atje në Apenine?
Libri i tij për kohën është kthyer në Meshtar,
Pastaj në një libër shenjash e turbulencash,
Dhe tani janë shpirtrat natyral, dhe e tanishmja.
Rreth tij akoma bota duket gjithandej e gjallë,
Një sistem nervor, në mendime—kushedi se si—
Por vetëm ato që mendon se mund të mbijetojnë.
Kush qe ajo gruaja atje në Apenine?
A guxojnë njerëz si ky ta kthejnë orën prapa?
Sa herë mund t’i kaloi caqet njeriu?
Çfarë çelësi mund ta kthejë prapa atë orë të rëndë?
Dhe a mund ta restaurojnë ligjet atë që ai dha në jetë,
Të sjell edhe një herë premtimet që kanë ikur me kohën?
VONESAT E UDHËTIMIT
Ishulli si një melodi që nuk e harron dot:
Është më i vështirë ta gjesh se të humbësh.
Fluturimet komerciale anulohen: interneti
I fikur; Anija e fundit e mallrave sapo iku.
Ai siguron një copë vend në një avion poste,
Por në tokën kryesore ka një demonstratë:
Duket se po ndërrojnë qeveritë edhe një herë,
Kryeministri firmosi një pakt që nuk u pëlqen.
Është më e lehtë, mendon, të shoqërojë turmën.
Bllokimet rrugore ia kthejnë prapa taksinë.
Duhet të rrinë i pa qeveri në Hotel Pelago
Dëgjon protestuesit vetëm dy blloqe më tej.
Një anticipim i ri fillon të ndizet:
A mund të kthehet në jetë ai që ka dhenë shpirt?
TË DASHURIT E RINJ
Ai telefonon bankierin, merr këshilla të vyera,
Një kontakt me një kokë-gjarpër, dhe një fletushkë.
Nganjëherë quhen “Ujqër”; ai nuk është i këndshëm,
Por tani të gjithë kufitarët e duan skicën e tij.
Për këto dymbëdhjetë orë në kamion njihet me
Një çift të ri të gëzuar, shtatzënë, plot shpresa;
Flokët e saj të zinj plot shkëlqim i kujtojnë se si dikur
E dashura e tij i lidhte flokët e saj bishtaleca.
Djaloshi i ri mbanë në dorë një libër me poezi,
Një çantë me veglat çatish, një buzëqeshje të gatshme;
Vajza është liberale, por e humbë të gjithë
Seriozitetin që në gjysmë të buzëqeshjes.
I bien kabinës sapo hyjnë në zonën e pashkelur,
Ndizet makina, dhe ata janë të lirë dhe të dëlirë.
PRANVERË
Pas verimit të pareshtur të detit,
Është zënë papritur në një pranverë veriore.
Në fillim drunjtë e ftohtë jeshil prisnin në heshtje,
Ndonëse zemra i punon në gërmimet e tij—
Por një ditë arrin një erë Jugu, dhe tingujt
Mbi pëllumbat prej druri në ajrin e hapur jeshil,
Dhe tani zemra është shpuar nga plaga e ëmbël
E të tëra shpresave të harruara të merakut marroq.
Si mund të çahet në mes tani kjo sfidë e lashtë,
Lëkurë jeshile të shkumon jashtë bojë të ndezur,
Pse është zemra e njeriut kaq e egër, dhe si
Mund të kthehet prapë ajo që u dogj e u bë hi?
Si e quanin atë? Avokati i saj s’guxon ta thotë.
Ai duhet ta ndjejë, si atë parfumin e çuditshëm.
TELOMERET
Kromozomet janë një qiri, dhe fundet e tij,
Janë si një fitil i dyllosur që digjet ngadalë.
Telomeret tregojnë se si trupi e shpenzon
Kohën e dhënë, sillet tamam si akrepat e orës.
Por ato janë një sahat që qeveris jo që tregon.
Edhe ne që mund të riprodhojmë duhet të vdesim,
Fara pranveron nga këputja e trëndafilit,
Vdekja e qiriut është ushqyesi i rritjes së saj.
Kandili i shtegtarit, nuk digjet më gjatë.
Qelizat e tij, ai e di tani, nuk këputen as vjetrohen.
Por kujtimi është një plagë; rrjeti i trurit mëson,
Një mbajtës me lot përgjatë lëngatës së tij,
Dhe kështu kujtimet e tij, papritur ndjenë,
Rrisin dëlirësi, pastërti, dhe dritësi gjatë shërimit.
NUMRAT E RRUGËVE
Është në dijeni se dikur ky vend ka qenë vendbanimi e tij;
Ai dhe ajo gruaja jetuan jo shumë larg prej këtu.
Dhe siç kërkon njeriu një rimë që mbanë në këmbë poezinë,
Ai kërkon shtëpinë emri i secilës është e djeshmja.
Mendon se komshiu ka një portare ngjyrë vjollcë dhe jeshile;
Tjetri ka një pemë bojë manushaqe të purpurt.
Të tijën nuk e kujton dot—është diçka e përbashkët.
Ka përshkuar më këmbë të gjithë komunitetin.
Dhe tani, sipas mendimit të tij, ky është vendi.
I ka gjetur të dyja shtëpitë—por është prapë i bllokuar.
Ato janë dera-dera me njëra-tjetrën; s’ka hapësirë
Madje as për numrat mes tetës dhe dhjetës.
Në mos janë kujtimet si retina, fusha e së cilave
Mbështillet rreth njollës së verbër, sikur të jetë shëruar?
SPEKTRI DHE RRETHI I NGJYRAVE
Apo është harta e ngjyrave, theksimi i të cilave
E hijezon rrethin nga vjollcë prapë në të kuqe?
Natyra në këtë pikë përkufizon përvojën:
Jo rrethi, por një linjë theksimesh, një pe
I përbërë frekuencash nga rrezet gama deri në valë
Aq të mëdha sa boja vjollcë e turbulluar vazhdon të bie.
Dhe atje mendja frikësohet nga tronditja, por e ruan
Kthjelltësinë dhe lidhë ndyjë si xhungë dy skajet.
Në mos është aty shtëpia e tij, por ai nuk e sheh dot?
Apo ka kthyer një vijë të drejtë në një rreth?
Çfarë zgjedhjesh ka? Dhe a ikën dot që andej,
Prej paradoksit të konceptimit thelbësor të kohës?
Ishte vdekja, atëherë, zgjidhja jonë? Të jetë vetëm aq—
Të dashurosh dhe vdesësh—ka qenë gjithmonë hyjnia?
EMRI
Një nga dokumentet që duhet të ketë me vete,
Është dëshmuar nga firma e tij e së shkuarës.
Një shkarravinë ia konfirmon mirëbesimin,
Ai nuk e lexon dot—është e tëra ligature.
Njëherësh është shumë e çmuar për të, me flamujt
Dhe valëvitjet, si shenja e Solidarnöskut;
Tani një lule e stampuar, diçka më tepër se basmë,
E ndrequr dhe e palosur—nuk mund të jetë e “imja.”
Është sikur të kishte humbur duhmën e vjetër të vetës,
Të arkës dhe të kafes së prishur dhe erës së natës;
Nuk e kujton dot, ndonëse e thur mirë në fjalë—
Një batanije fëmijësh apo një arushë prej pelushi.
Është i vjetruar përtej shpresës, trim dhe besnik,
Një gjest, si ai “panache balanche” i Cyranos.
EMRI, VAZHDON
Ai sigurisht nuk mund ta riprodhojë dorën,
Që sikur një nerv i shëruar t’ia ketë rehatuar gishtin
(dhe prapë mjeshtëria i nënshtrohet komandimit të tij,
Mendja akoma i flet megjithëse trupi i është mpirë).
Çfarë burri do të ketë qenë në ditët para ditëve të tij?
Karabush, i mërzitshëm, naivë dhe zemërmirë,
I pandjeshëm, megjithatë burrëror, një shtegtim
Shansesh dhe idesh, koprrac, zemërbardhë,
Optimist deri në brutalitet, kryeneç, dai,
Frika e vetme e së cilit ishte një kurth apo kafaz,
Njeri që përbuzte vetëm trurin e vet hyzmeqar,
Ai ishte një krijesë e një tjetër epoke.
Por në ç’errësirë mbahet në këmbë, të shikojë
Në shpirtbutësi të ftohtë njeriun që dikur ishte ai vetë?
ALIEN SALIVA
Njëherë, i kujtohet tani—shumë të tjera të harruara—
Kishte pasë një reaksion të keq me një ilaç:
Një nga mucinat, i përbërë prej myku apo ndryshku
Të shkatërronte, sipas doktorit, një baktere të ndyrë.
Pas dy ditësh ai nuk provoi asgjë tjetër veçse
Atë ndyrësirë, atë zhul metalik intim.
Jeta e tij vazhdojë si zakonisht, por organet e brendshme,
E pastaj lëkura e tij, mishi i tij, truri i tij, koha e tij,
U bënë po ajo shije, po ajo ëndërr çmendurake.
Asnjë mendim tjetër nuk ia merrte me vete atë shije,
Shpirti i tij, i burgosur, duhet të vikaste e të vikaste.
Mëkatarët në ferr duhet t’i provonin mëkatet e tyre po ashtu.
Tani pamëkatësia përjetohet po me aq ankth sa mëkati,
I pa tharm në vetvete, i hollë si një thumb.
ULISHTA
Trupi është një familje qelizash,
Të cilat janë binjake, nëna dhe motra gjithashtu.
Të puthurat e tyre janë tronditje dhe erë,
Dashuria e tyre më e dashur se e motrave, më e vërtet.
Dhe në këtë dashuri, si bletët në një ulishtë të madhe,
Vdesin qëllimisht, që të tjerat të jetojnë;
Të lindësh është domethënia e “mbijetesës,”
Të ndërrosh nuk do të thotë asgjë më tepër se të japësh.
Madje dhe tërësia do plaket, siç ndodh me salmonët,
Që ndërrojnë lëkurë gjatë udhës, të kuqe dhe jeshile,
Pjellin dhe ngordhin, që të lindin rishtas,
Burimi i moçëm, i ushqyer nga të vdekurit e tyre.
Humbja e kësaj alkimie të çuditshme është arsyeja,
Trupi i shtegtarit nuk mund të vdesë më.