Në fillimin e vitit të dytë, të punës sëSokratit në gjimnaz, filloi punën një profesoreshë e re, e cila mbante lëndët: gjeometri deskriptive dhe matematikë. Ajo i kishte kryer studimet dhe kishte diplomuar në arkitekturë. Atë e pranuan në punë për shkak të mungesës së profesorëve të matematikës. Ajo quhej Syzana Dara dhe ishte një bardhoshe shumë e bukur: flokët e saj ishin të gjata, të shpeshta dhe të valëzua-ra; sytë e saj ishin një gërshetim i nuancave të shumta të ngjyrës së gjelbër dhe ishin pjesa më domethënëse në fytyrën e saj jashtëzakonisht të bukur. Trupi i Syzanës ishte i gjatë dhe me proporcione harmonike. Pamja e saj fizike Sokratit i dukej se ishte shprehje e një bukurie të brendshme njerëzore. Që në ditën e parë, kur e filloi punën, sytë lakmitarë të meshkujve, të martuar e të pamartuar, hulumtuan mundësinë për ta përvetësuar, por shpejt ua shoi shpresat qëndrimi i saj dinjitar. Sokrati qëndroi në një distancë korrekte dhe gradualisht në mes tij dhe Syzanës u krijua një raport shoqëror i natyrshëm dhe ky raport erdhi duke u thelluar për çdo ditë e më te-për. Ata bisedonin për çdo ditë gjatë pushimeve në mes të orëve. Syzana ishte e dashuruar në profesionin e saj. Ajo nuk ngurronte të shprehte ëndrrat e saj për të ardhmen. Ishte aq e pasionuar pas artit të ndër-timit saqë e mbivlerësonte rolin dhe funksionin e tij në jetën e njerëzve. Një ditë, pasi i kryen orët e mësimit, Sokrati dhe Syzana dolën së bashku nga shkolla. Ata, bisedën e filluar gjatë rrugës e vazhduan në parkun e qytetit:
– A i ke parë njerëzit tanë se sa nervozë dhe depresivë janë? – pyeti Syzana
– Po! – iu përgjigj Sokrati
– Ata që jetojnë në shtëpitë përdhese, të cilat janë jashtë çdo standardi janë depresivë jo vetëm se nuk e kanë hapësirën e nevojshme për banim, por kanë lagështi e myk e mbi të gjitha nuk kanë dritë të mjaftueshme, sepse dritaret i bëjnë të voglapër t’u mbrojtur nga të ftohtët e dimrave kontinentalë…
– Por nëpër vendbanimet rurale shumë familje kanë kulla të ndërtuara prej gurësh – i ndërhyri Sokrati në mes të mendimit.
– Kullat janë vërtetë dykatëshe apo trekatëshe dhe paraqesin vlera arkitektonike, por edhe ato kanë mungesë drite, sepse dritaret i kanë të vogla për shkak se ato janë ndërtesa gjysmë kështjella dhe gjysmë shtëpi, të ndërtuara për t’u mbrojtur nga sulmues të ndryshëm dhe për të jetuar në të njëjtën kohë. Dritaret e vogla kanë qenë kornizat miniaturale prej së cilave njerëzit e kanë parë botën, e cila gjithashtu ka pasur përmasa tragjikisht të zvogëluara – e vazhdoi mendimin e vet kritik për kullat Syzana.
– Në qytet ka edhe shtëpi dykatëshe të tipit qytetar, të cilat kanë shumë dritare dhe brenda tyre ka dritë të mjaftueshme – u përpoq të hidhte dritë optimizmi Sokrati.
– Ato shtëpi vërtetë kanë dritë përafërsisht të mjaftueshme, por vetëm një shtresë e vogël njerëzish jetojnë në to – vazhdoi me rrjedhën kritike të bisedës Syzana.
– Sipas mendimit tënd vetëm kjo pjesë e vogël e njerëzve e kanë hapësirën e nevojshme të banimit apo jo? – e pyeti Sokrati.
– Po, por arkitektura nuk nënkupton vetëm ndërtesat e banimit, por shumë më shumë – pohoi dhe kundërshtoi Syzana në të njëjtën kohë.
– … dhe ç’do të thotë “shumë më shumë” sipas jush? – e pyeti Sokrati.
– Togfjalëshi “shumë më shumë” nënkupton edhe infrastrukturën, publike: shkollat, spitalet, teatrot, rrugët, urat, shtretërit e lumenjve, objektet e kultit dhe të gjitha ndërtesat tjera publike – u përgjigj Syzana.
– A është e tëra kjo që the – e pyeti Sokrati.
– Megjithatë, kjo nuk është e tëra. Të gjitha këto objekte duhet të jenë të vendosura në kontekste funksionaliteti dhe bukurie – u përgjigj Syzana me vendosmëri, duke qenë e vetëdijshme se Sokrati po priste ta gjente ndonjë shkas për ta zënë ngushtë.
– Sipas mendimit tënd arkitektët qenkan heronj? – e pyeti Sokrati
– Në radhë të parë janë artistë të dashuruar në përsosmërinë dhe bukurinë, të cilët artin e tyre e vënë në shërbim të ngritjes së kualitetit të jetës njerëzore – u përgjigj Syzana me një vetëbesim pothuajse absolut.
– A ka mundësi të pyes për diçka më specifike? – i tha Sokrati me buzë në gaz i kënaqur me mendimet e Syzanës.
– Kam kënaqësinë të dëgjoj pyetjen tuaj – iu përgjigj Syzana dhe e shikoi drejt e në sy Sokratin.
– Disa të rinj kanë shumë ëndrra për të ardhmen e tyre, ndërsa disa të tjerë projektojnë atë. Cilit grup i takoni ju?
– Unë mendoj se ekziston edhe grupi i tretë, të cilit me gjasë i takoj edhe unë – ia ktheu Syzana.
– Cili? – pyeti Sokrati.
– Unë bëj përpjekje të vazhdueshme, që ta projektoj të ardhmen time, por nuk jam prej atyre, që mund ta përzënë tërësisht ëndrrën gjatë projektimit të së ardhmes, sepse fundi i fundit të gjitha projektet e bukura burojnë nga ëndrrat – u përgjigj Syzana dhe përsëri e shikoi drejt në sy Sokratin, duke ia bërë me dije se nuk ia kishte frikën ndërrimit të kahes së bisedës.
– Jam shumë kureshtar ta di se a është më shumë ëndërr apo më shumë projekt shtëpia juaj e ardhshme – e pyeti përsëri Sokrati.
Syzana, për një çast u ndal së foluri. Ajo e shi-koi Sokratin, por shikimi i saj këtë herë u përcoll nga një tis të kuq në fytyrën së saj. Shikimi ngultas dhe skuqja në fytyrë, po dëshmonin se Syzana e kuptoi tërësisht se kah po e oriente kahen e bisedës Sokrati, i cili i buzëqeshi me përzemërsi. Edhe Syzana ia ktheu buzëqeshjen. Në faqet e saj si petale trëndafili të kuq u krijuan dy gjyle, të cilët sikur e ftonin Sokratin për t’i puthur. Ajo e shikoi përsëri Sokratin dhe pasi e lexoi se çka po i shkruante shpirti në ekranin e syve të tij vazhdoi:
– Më ke zënë pak ngushtë me këtë pyetje. Përgjigjja në të nuk është as e lehtë dhe as nuk mund të jetë e plotë. Shtëpia, ku unë do ta ndërtoj të ardhmen time pesëdhjetë për qind është projekt i bërë në bazë të shijes dhe kërkesave të mia, ndërsa pesëdhjetë përqindëshi është ende ëndërr – përgjigj Syzana.
– A mund ta di pse ndodhë kjo? – pyeti përsëri Sokrati.
– Unë nuk kam dëshirë, që i dashuri dhe bashkë-shorti im të jetojë brenda një shtëpie të projektuar vetëm në bazë të kërkesave dhe shijes sime. Prandaj, posa t’i kem kërkesat dhe shijen e tij, projekti për shtëpinë, ku unë dhe bashkëshorti im do ta krijonim familjen tonë, do të jetë gati – ia ktheu Syzana.
– Po nëse i dashuri juaj do të hiqte dorë nga kërkesat e tij dhe shija? – vazhdoi me pyetjen e radhës Sokrati.
– Nuk kërkoj një sakrifikim të kërkesave dhe shijes së tij. Nuk kam dëshirë, që unë ta luaj rolin e diellit ndërsa, i dashuri im atë të lulediellit, prandaj….
– Me rëndësi qenka, që konceptit tënd arkitektonik nuk po i munguaka poezia! – i ndërhyri Sokrati.
– Poezia, mendoj unë, është prezentë në të gjitha artet. A nuk është ajo drejtpërdrejtë prezentë në muzikë, në teatër, në film? Ajo është prezentë edhe në pikturë, në skulpturë dhe arkitekturë. Flasin bukur ngjyrat, flasin bukur format, për ata, që kanë sy për të parë e vesh për të dëgjuar poezinë e tyre – vazhdoi mendimin e saj Syzana.
– Disa prej filozofëve e kanë nënçmuar poezinë, bile disa edhe e kanë mohuar, por ka edhe të tillë, që jo vetëm e kanë lexuar e vlerësuar, por edhe e kanë shkruar atë – u shpreh Sokrati.
– Nga cila anë qëndron ti, që jo vetëm profesionin, por edhe emrin e ke të lidhur drejtpërdrejtë me filozofinë? – e pyeti këtë radhë Syzana.
– Unë mendoj se kur poezia merr në mënyrë të kujdesshme nga filozofia bëhet më e mençur, më e thellë. Filozofia, ndoshta, ka marrë më pak nga poezia, por ka raste, kur traktate të ndryshme janë shkruar në vargje – u përgjigj Sokrati.
– Po më pëlqen mendimi yt – tha Syzana.
– Të falem nderit! – ia ktheu Sokrati.
– Me nder qofsh! – uroi Syzana.
– Të kthehemi te projekti yt për shtëpinë. Në qoftë se kërkesat dhe shija e partnerit tënd do të jenë të kundërta me tuat, çfarë do të bësh? – pyeti sërish Sokrati.
– Unë mendoj se bukuria e artit qëndron në faktin se arrin të krijojë harmoni edhe mbi të kundërtat, prandaj nuk ka situatë të pa shtegdalje. Aq më tepër, kur dashuria është në pyetje – u përgjigj me një buzëqeshje të lehtë Syzana.
– Sipas të gjitha gjasave shtëpia e projektit do të ketë dy dyer. Njëra do të jetë për hyrje dhe tjetra do të jetë për dalje. Pyetja ime e fundit për sot është: Cila do të jetë më e madhe, dera e hyrjes apo dera e daljes? – tha Sokrati.
– Normalisht, që dera e hyrjes do të jetë shumë më e madhe se ajo e daljes – u përgjigj Syzana.
– A do të jenë të shënuara dyert me shenjat: “Hyr-ja”, “Dalja”? – pyeti me buzë në gaz Sokrati.
– Po ti pak më parë the se e përfundove serinë e pyetjeve! – ia tërhoqi vërejtjen Syzana, e kënaqur që më në fund edhe kjo e zuri ngushtë një herë Sokratin.
– Kërkoj falje për pyetjen shtesë! Nuk do të ishte keq të përgjigjeshe – i tha Sokrati.
– Atëherë përgjigjja ime në pyetjen tënde të paplanifikuar është :Jo! Nuk do të jenë!
– Më trego derën e hyrjes! – urdhëroi duke buzë-qeshur Sokrati.
– Gjeje vetë! – ia ktheu e skuqur në fytyrë Syzana.
Sokrati ia hodhi me shpejtësi dorën në qafë Syzanës dhe puthi rrufeshëm në buzë. Syzana e shi-koi fytyrën e Sokratit, e cila kishte marrë një ngjyrë të purpurt dhe tha: “E gjete të hapur derën e hyrjes”.
Syzana ia hodhi duart në qafë Sokratit dhe ia dhuroi puthjen e saj të zjarrtë.
