Një vit më parë (2022) doli në qarkullim libri: “Atdheu dhe Toka e Bekueme” e vëllzërve Sergio dhe John Bitici (Sejdi dhe Sabit Bytyçi).
Megjithëse në mbulesën e librit cilësohen si përshkrimet e jetës dhe aktivitetet e familjes, mbrënda 260 faqeve të librit, nëpërmes kujtimeve familjare, përshkruhen në detaje edhe përiudhat historike të gjëndjes nën regjimin e egër komunist të Shqipërisë dhe vuajtjet e mërgatës politike nacionalite të arratisur në Jugosllavi. Në përshkrimin e jetës tyre familjare, lexuesi njihet me vuajtjet, traditatat atdhetare, largimin nga atdheu, internimet nëpër katundet e Serbisë deri në afërsi të Beogradit dhe nëpër katunde të ndryshme të Kosovës, dhe në fund, me emigrimin në Shetetet e Bashkuera të Ameriksë, si dhe me sukseset e paimagjinuara të familjes tyre në këtë vënd që ata me plotë të drejtë e quajnë: Tokë e Bekueme.
Në vënd të parathënjes të librit, Sergio Bitici shkruan ndër tjera: “Asht knaqësi me shkrue për nji temë subjektive që fjalët dalin nga zemra dhe pasioni me lehtësi të rrjedhëshme, pa nevojë me shtrydh trunin, pa e angazhue fantazinë për të shpikë ngjarje dhe skena të krijueme dhe pa preokupime se ç’do të mendoj kritika për këtë rrëfim real e të vërtetë…
Krejt baza e kësaj kronike asht me mbrojtë të pambrojtunin e drejtë dhe me evitue, që punët dhe përjetimet tona familjare edhe kombëtare, të mos i mbulojë pluhni i harresës, por t’i lamë të shkrueme… Ky libër edhe pse asht shkrue në vetën e parë njajës prej vëllait të madh, asht vepër e përbashkët e të dy vëllezërve, Sergio dhe John, sepse gjithë teksti fjali për fjali u kontrollue prej ne të dyve” .
Në 70-të faqet e para të librit, me shenime të shkurta si nën kapituj, radhitën përshkrime të përmbledhta të mbështetura në të dhëna të dokumetuara dhe në kujtime të kohës, të cilat kanë vlerë të veçantë për njohjën e sakrificave e sukseseve të familjes tyre, dhe për njohjen e realitetit historik të mërgatës politike nacionaliste shqiptare. Në fillim të librit, vetëm me këta nëntituj të thjeshtë, lexuesit i jepet një pasqyrë e qartë e gjëndjes të emigracionit politik Shqiptar:
1). Ndërhymja e sabotimi i agjentëve të Sigurimit të Tiranës.
2).Diaspora Nacionaliste.
3). Rinija Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë.
4). Informatori që bani 2000 km rrugë me demonstruesit dhe intriga e ndërhymje tjera.
5). Grevat e studentëve në Tiranë, Dhetor 1990,
6).Kongresi i 2-të në mërgim i Organizatës Lidhja Prizrenit,
7). Shqiptarët emigrantë politik shpërngulen nëpër Serbi, rikthimi në Kosovë.
8).Largimi prej Kosove në Itali, 9). Në New York City JFK, 28 Nëndor 1967.
10). Elizabeth, N. J. 1968.
11). Allen Street, Manhattan.
12). Minetta Tavern.
13). Profesori Joe Gould dhe Fan Noli, etj.
Në kapitullin: Rrugëtimi i nji jete krenare, shihet se Adulla Avdia(1911-1976), babai i Sergio Biticit, arratiset nga Shqipnia me 6 dhjetor 1948. Ai i lë lamtumirën përgjithmonë vëndlindjes në fund të një viti të egër, ku përveç borës dhe cegmës, përditë e më shumë forcohej regjimi komunist dhe zbehej qëndresa e rezistencës të forcave naciaonaliste në malet e Shqipërisë. Ndërsa në Kosovë dhe vise tjera të banuara me shqiptar nën Jugosllavinë kumuniste, po përfundonte faza e parë e gjenociditë të tmerrshëm kundër shqiptarëve. As sot nuk dihen emrat e varret e mijëra shqiptarëve të pushkatuar dhe mijëra të vdekurëve të tjerë nëpër burgjet e tmerrshme të atij vendi në vitet 1945, 1946 dhe 1947-të.
Adulla Avdia me familje doli në Kosovë nëpër Qafë të Prushit kur Sergio ishte 6 vjeç, ndërsa vëllai i tij Mike (Musftafa) ishte 2 vjeç. Pasi dorëzohen në Juggosllavi, autoritetet e shtetit e vendosin në nji Kishë nē Gjakovës, në të cilën ishte edhe familja e posa ardhun e Shpend Halitit Nezaj.
Në fund të vitit 1949 familja transferohet nga Kosova në katundinOvça, 50 km afë Beogradit, ku kishte edhe famjlje të tjera emigrantësh të arratisur nga Shqipëria. Mbas shtatë muajsh në Ovça, Adulla Avdia me familje transferohet në veri të Serbisë,në Ravna Reka, Shumadi.
Tranferimet kryheshin në mënyrën më çnjerëzore nga ministria e mbrendëshme jugosllave. Transferimi i i emigrantëve shqiptar nga një vënd në tjetrin – nga Kosova në Serbi e nga Serbia në Kosovë, përshkruhen realishtë dhe në mënyrë të dhimbëshme nga autori i librit në fjalë. Në ato transferime lexuesi sheh si në skena të filmuara, vuajtjet gjatë udhtimeve, fjetjen e refugjatëve të gjorë nëpër stacione të trenave, atutobusëve dhe disa herë midis rrugës së madhe. Në Kosovë shpërndarja e tyre bëhej nëpër familje të panjohura të Shqiptarēve të Kosovës.
Në shenimet e autorëve shihet edhe si ato familje i i nderonin dhe i ndihmonin emigrantët Shqiptar. Përshkrimi imjerimeve dhe varfërisë i gjëndjes të emigrantëve politik Shqiptar në Jugosllavi gjatë asaj përiudhe shihet qartë në këtë paragraf të librit:
“…Në Ravna Rekë më kujtohet kazerma njikatshe, prej drrasash, e gjatë me korridorin, që kishte familjarët në anën e majtë, ndërsa ata që ishin të vetëm, si i quejshin beqarët, në të djathtë të korridorit. Shumica e jonë njiheshim ose prej fame ose simbas familjeve, sepse të gjithë ishin prej Hasi, Mirdite, Pukë, Lumë, Gash, Krasniqe, Bytyç , etj.
Dhomat ishin shumë të mëdha, sa që në nji dhomë ishim 5-6 familje me gra e fëmij. Secila familje ndau “dhomat” me batanije të varuna rreth shtretënve. Baba ynë sajoi tepsinë dhe saçën prej copash llamarine të vjetra, me të cilat gratë gatuejshin për jashta bukë, flija, laknorë e gjellna tjera, tue hy e dalë, mbas shtëpisë nëpër dritaret e mëdha…” (Atdheu dhe Toka e Bekueme, fq. 46).
Vuajtjet e refugjatëve poltik të Shqipërisë në Jugosllavi janë një histori e dhimbëshme dhe e pa shkruar sipas realitetit historik deri me sot. Lidhur me këtë çështje, çdo gjë është deformuar nga indoktrinimi politik pas viteve 70-të në Kosovë dhe afrimit me regjimin komunist të Tiranës. Për këtë dëshmojnë dosjet e këtij emigracioni që gjënden në arkivat e Komitetit “Shqipëria e Lirë” dhe raportet e qeverisë amerikane me të dhëna në detaje gjatë viteteve 1950-1970. Këtu sjellim si shembull një paragraf të një raporti të Ambasadës Amerikane në Beograd, dërguar ministrisë Jashtme amerikane në Washington (zyrës Albanian Desk, IL), i cili ruhet në arkivat e Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”:
“…Çdo shqiptar që arratiset në Jugosllavi, detyrohet ti bashkohet Lidhjes së Prizreni (Komiteti i emigrantëve politik të Shqipërisë, theme luar dhe drejtuar përsonalisht nga Dushan Mugosha). Nëse ai refuzon ta bëjë këtë, i refuzohet dhënia e kartës jugosllave të identitetit si dhe dhënia racioneve të ushqimit. Nëse ai është mbi moshën 15 vjeçare dhe nën 60 vjetësh, dërgohet në kampin e përqendrimit ku aplikohen edhe denime fizike. Në rastin e grave dhe fëmijëve dhe më të vjetërve, ata që refuzojnë të regjistrohen në Lidhje, lihen të qetë, por pa ushqim dhe strehim. Prandaj të gjithë ata që nuk duan të vdesin nga vuajtjet detyrohen të bëhën pjesë e Lidhjës Shqiptare të Prizrenit, drejtimi i së cilës është i gjithë nën kontroll të shërbimeve sekrete të inteligjencës – UDB, nën drejtimin përsonal të Dushan Mugoshës. Emri i Komitetit të Refugjatëve është i tillë me qellim që ai të identifikohet me levizje të shkuara patriotike, siç është mbledhja historike e Lidhjes së Prizrenit e Vitit 1878 në qytetin kosovar Prizren.
Dhe faktikisht zyrat kryesore të Lidhjës së refugjatëve Shqiptar gjëndën në Prishtinë…”. (Raport i Nëntorit, 1954). Deri në fillim të vitit 1970-të emigrantët e arratisur nga Shqipëria
u mirëpritën, respektuan dhe ndihmuan nga popullsia Shqiptare në Kosovë, në Mal të Zi dhe në Maqedoni. Mbas fillimit të marrëdhënieve midis Tiranës e Beogradit (në vitet 70-të), çdo gjë ndryshoi. Sherbimet sekrete të UDB-s jugosllave dhe të Sigurimit të regjimit komunist të Shqipërisë, përpiluan një strategji të re bashkëpunimi midis tyre. Në atë strategji bashkëpunimi të shumanshëm midis tyre, krijuan edhe një urrejtje të thell kundër mërgatës politike Shqiptare në Jugosllavi. Urrejtjen e dhimbëshme e mbollën tek “intelektualët” dhe rinia e asaj kohe, të cilët masivisht brohoritnin për Partinë e Punës të Shqipërisë dhe për Enver Hoxhën, ndërsa regjimi jugosllav nuk merrte asnjë masë kundër tyre.
Turmat e gjëra të indoktrinuara, gjëja antijugosllave, Beogradi jo vetëm nuk i frenonte, por i inkurajonte të zhvillonin propagandë kundër emigracionit nacionalist Shqiptar dhe kapitalizmit Amerikan. Lidhur me këtë çështje, përshkrimet në librin Sergio Biticit janë reale. Ai këtë problem e ka trajtuar në hollësi edhe në studimin e tij vëllimor, në librin: KOSOVO PATH TO FREEDOM, botuar nga VATRA në New York me rastin e 100 Vjetorit të Pavarësisë.
Ky studim vëllimor i Sergio Biticit është i vetmi dokumentar në të cilin pasqyrohet aktiviteti dhe sakrificat për çështjen e Kosovës për më shumë se 25 vjet (1967-1993) nga oragnizata, Rinia Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë (The Albanian Kosovar Youth in the Free World). Ajo organizatë nacionaliste në mërgim e drejtuar ngaTahir Kerrnaja dhe i riu Maliq Arifaj, në realitet është formuar në saje të organizimit dhe të financimit nga vëllëzrit Bitici, fillim e mbarim, ku themeluesi dhe motori i lëvizjes ishte Tahir Kerrnaja i pa lodhëshëm.
Përveç mbulimit të shpenzimeve të gjithanëshme nga vëllazritë Bitici, për atë organizat të mirënjohur, Sergio Bitici rregullisht botonte buletine e trakte dhe analiza të ndryshme për përsekutimet e shqiptarëve në Jugosllavi, raporte dhe memorandume të cilat botoheshin, shpërndaheshin nëpër demonstrata të vazhdueshme, dërgoheshin institucioneve dhe ministrive të ndryshme amerikane dhe europiane dhe Organizatës të Kombeve të Bashkuara.
Pa shikimin me seriozitet të këtij botimi të Sergio Bitiçit, të dokumentuar në tërsi nga lënda origjinale e kohës, nuk mund të shkruhet asnjë lloj studimi serioz për çështje të Kosovës, të paktën për ato më shumë se dy dekada. Në librin Atdheu dhe Toka e Bekueme siellen shenime për kontributin e vllëzërve Bitici në FEDERATËN VATRA. Ata për më shumë se 50-të vite ishin ndër vatranët më të përkushtuar në të gjithë diasporën Shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kontributet financiare dhe rolet e tyre pozitive në këtë organizat të njohur, shihet në gazetën Dielli dhe në dokumentat e kohës. Sergio Bititici bënë një krahasim prekës, duke vu në dukje një realitet të hidhur. Ai shkruan se me 1921 kishte vetëm 35 mijë emigrantë shqitar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Vatra kishte mbi 5000 mijë antarë, që paguenin kuotën mujore, kurse sot ka më shumë se 850.000 dhe nuk ka më shumë se 500 antarë.Diaspora Shqiptare nuk kishte asnji businessman, kurse sot në SHBA ka me qinda mia businesse nga pronarë Shqiptarë.
Vihen në dukje ferkimet serioze poltike të kohëve dhe kontributet e parreshtura të dhëna në Vatër për më shumë se 50 vjet. Sergio, sjell në librin e tij dokumente dhe fotografi të shumta të cilat provojnë se ai është antarësuar në në Vatër ditët e para që ka ardh në SHBA. Ai dhe vllai tij John, kanë kontribuar dhe luajtur role me rëndsësi të veçantë për mbarvajtjen e Vatrës. Me dhimbje venë në dukje edhe reklamat negative të kohës sotme, mos angazhimin e serioz për shtimin e antarëve në Vatër, dhe mosmbajtjen e një qendrimi të fort e të palëkundshëm nacionalist, të kësaj organizate historike, gjë që do ta largonte nga infektimet e politikës të qeverisë të korruptuar socialiste të Tiranës. Sergio i mbyll mendimet e tij lidhur me Vatrën me këtë shenim të shkurtë, ku shihet se është ndikuar thell nga lleximi i librit të Refat Gurrazezit:
“Leximi i librit të Gurrazezit (Refat Gurrazezin, ish editor i njohur i gazetës Dielli, IL.) të mbush me dashuni e respekt për emigrantët e vjetër dhe atdhetarizmin e tyne, i cili u mungon emigrantëve të sotëm, që janë punëtor e patriotë shumë të mirë, por janë indiferentë ndaj shoqnisë Vatra e shoqnive të tjera sepse udhëhiqen nga parimi egoist: Shiko prej pragu e mbrenda, pra me pa vetëm hallet e shtëpisë sate”
Në kapitujtë më të dukshëm të këtij botimi me kujtime familjare vëhen në dukje edhe përpjekjet dhe puna e palodhur e vllazërve Bitiçi: Sergio, Mike, John dhe Joe dhe arritjet e tyre me suksese mahnitëse në fushën e bizneseve të restauranteve më të njohura në zemër të qytetit të New Yorkut, në Manhattan, dhe në shtetin New Jersey. Sukseset e tyre në këtë fushë janë një histori të shkelqyer e komunutetit Shqiptaro – Amerikan. Në ato restaurante me emra të nohur në SHBA, vëllazrit Bitici për më shumë se një gjysëm shekullit, kanë zhvilluar, dhe sot zhvillojnë, aktivitete të ndryshme kombëtare. Sergio, Mike, John dhe Joe Bitici kanë qenë në përfaqësimet më të larta të lobimeve për çështje të Kosovës. Problemet tona kombëtare në atdheun etnik i kanë diskutuar në restaurantet e tyre, me senator e kongresmen, me zyrtarë të lartë të Shtëpisë së Bardhë dhe me përsonalitete të njohura të ministrisë së Jashtme Amerikane. Vëllëzrit Bitici, në basshkëpunim me organizatatë tjera nacionaliste shqiptare në mërgim, çështjetë kombëtare i mbrojtën me këmbëngulje e vëndosmëri, duke ndërhyr pranë zyrave më të larta amerikane në Washington. Veprimtaria dhe kontributet kombëtare e humaniste të vllazrve Bitici, gjënden të dokumentaura me dokumente dhe fotografi, në këtë botim të modest dhe të veçantë.
Kujtimet përshkruhen me modesti edhe me rastin e pranisë të Sergio Biticit në momentin historik, me rastin e firmosjes të rivendosjes të marrëdhënieve midis Shqipërisë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, pas rënies të regjimit komunist. Në këtë libër shihet se si vëllazrit Bitici kanë pritur me bujari tradicionale përsonalitete të ndryshme të qeverisë amerikane, biznismen, artist, figura të njohura të komuniteteve fetare, dhe shkrimtar e piktor me famë botërore. Nëpërmes sjelljes së tyre të zhdërvjelltë dhe njerzore, vazhdimisht kanë sjellur para tyre çështjen e Kosovës nën pushtimin jugosllav dhe gjëndjen e tmershme të popullit Shqiptar nën regjimin sllavo-komunist në Shqipëri.
Kryelartësia e prejardhjes, filluar nga trungu familjar, krahinor, traditat atdhetare, vuajtjet nën komunizëm, në Shqipëri e në Jugosllavi, pasqyrohen nëpërmes dokumenteve origjinale të kohës. Dashuria e autorëve Sergio dhe John Bitici dhe dy vëllazrve të tyre Mike dhe Joe, ndaj krahinës legjendare të Malsisë Gjakovës dhe atdheut tyre etnik, e shprehur në këtë botim shumë të thjeshtë, nuk ka si mos të ndikojë edhe të lexuesi dhe studiuesi serioz. Libri: ATDHEU DHE TOKA E BEKUEME e këthen lexuesin në një kohë historike, e cila ka lënë gjurmë të thella në në historinë e Shqiptarëve të Amerikës. Për secilin paragraf të këtij libri mund të shkruhen vëllime studimesh për rolin e mërgatës nacionaliste shqiptare, dhe për kontributetet e veçanta të vëllazërve Bitici gjatë 60-të viteve në SHBA. Studimi i kësaj vepre heq pluhurin e harreses ndaj në pjesë të lavdishme të historisë tonë kombëtare.
