NGA DRITËROI TE LAÇO, ARAPI E TERZIU – Si e vlerësojnë poezinë e Naim Berishës
Akademik Halil RAMA – Mjeshtër i Madh
Njëmbëdhjet vëllime me poezi për të rritur, katër libra me poezi për fëmijë, pesë libra me fabula e poema, tre me hajke, dy me sonete, një me tekste këngësh, tre libra me përkthime të soneteve të Shekspirit, gjashtë romane dhe dy vëllime me tregime, si dhe tre albume me këngë, padyshim që përbëjnë një bilanc mjaft të pasur të poetit, prozatorit dhe kanautorit të mirënjohur Naim Berisha. Kësisoj, nga laboratori i tij krijues, në tridhjet vite janë botuar e promovuar 37 libra, të cilët zënë vend nderi të fondin e artë të letrave shqipe.
Botimi më i ri tij, vëllimi poetik “Pëllumbat nuk janë të qetë” me 138 vjersha dhe një poemë, në 206 faqe, për vetë tematikën mjaftë të larmishme, vjen si një befasi në tregun tonë të librit.
Por le të ndalemi më parë në vlerësimet që i kanë bërë krijimtarisë së këtij autori disa prej autorëve më të njohur shqiptarë.
TË MËDHENJTË E LETRAVE SHQIPE PËR KRIJIMTARINË E NAIM BERISHËS
Jo më kot, krijimtaria produktive dhe cilësore e këtij autori është vlerësuar nga personalitete të letërsisë. Kështu, nëse në fillim të viteve ’90-të, patriarku letrave shqipe, Dritëro Agolli, pasi kishte spikatur talentin, pasionin dhe vullnetin e tij, do të shprehej për një të ardhme premtuese në krijimtarinë letrare dhe artistike të Naim Berishës, për Teodor Laçon: “Ashtu si në jetë edhe në krijimtari, si në poezi edhe në prozën e gjatë, N.Berisha është një zë i sinqertë, një talent gjenuin, veprat më të mira të të cilit bëjnë pjesë në fondin më të mirë të letërsisë sonë”.
Pjesë e këtij fondi është, padyshim, edhe vëllimi poetik “Pëllumbat nuk janë të qetë”, që sapo ka parë dritën e botimit nga shtëpia botuese e suksesshme “M&B.
Mjaftojnë qoftë dhe poema “Më ka djegë malli për nënën”, apo poezitë e titulluara: “Mungesa e nënës”, “Po vete në Muhurr”, “Mall për bregun” e “Lulet e mollës” për të besuar në profecinë e Laços se “Naim Berisha nuk vjen nga librat, por nga nëna”. Njëherësh, ai e ka vlerësuar Naimin edhe si një krijues dhe interpretues i këngëve të tij të bukura, me të cilat përcjell mesazhe të gjalla dhe sinjifikative.
Mesazhe të tilla përcjellin edhe poezitë e këtij libri, ku përqafimi i modernes, me respektimin e mjeteve poetike të gjithëkohshme, e bëjnë poezinë e tij të kthjellët në strukturat e saj, të ndjeshme ndaj formave poetike të tilla, si ndaj vargut, rimës etj, të reflektuara këto aq bukur qoftë dhe vetëm në vargjet dyshe të poezisë “Brenda bukurive”: “Dashuritë e mëdha zgjaten përngaherë/ brerojnë brenda fjalës së bukur”pranverë…”, për të vijuar me dy vargjet tjera: “Të gjitha pranverat që fshihen pas dimrit/ ngjajnë me dashuritë në vjershat e Naimit….”. Por veçanërisht në poemën “Më ka djegë malli për nënën”, evidentohen respekti ndaj një tradite poetike shqiptare e botërore, gërshetuar kjo me risitë, duke u dhënë kristalizim të dyja prirjeve të tij rinovuese, asaj në gjuhë dhe asaj në përmbajtje. Kësisoj, poeti N.Berisha, i përvëluar nga malli për nënën, e shpreh aq bukur atë në vargjet: “Të shoh në ëndërr, shpesh o nënë/ ashtu siç të lashë, krejt ashiqare/ të lirë e të bukur, siç Zoti të ka dhënë/ të re, syqeshur, si nuse krenare…” për ta mbyllur poemën me vargjet brilantë: “Poemën për ty me shumë mall e thura/ Për ty moj nënë që më bëre kokën/ dhe zemrën në vargje me gjithë shpirt e vura/ për të gjitha nënat që përtërinjë botën…”.
Këto vargje nënkuptojnë vazhdimësinë dhe në të njëjtën kohë pavarësinë e tyre. Por poeti kur flitet për ndjenjë tepër të fuqishme në mënyrë të qëllimshme vendos emrin sikundër ndodh me këtë poemë dedikuese. Dhe për këtë emër të spikatur të letrave shqipe, jo vetëm Dritëroi e Laço, por edhe Fatos Arapi, Xhevahir Spahiu, akademik Bedri Dedja, Nasho Jorgoqi, Odhise Grillo, Prof.Dr.Fatmir Terziu, kritiku i mirënjohur Behar Gjoka e disa të tjerë kanë vlerësuar produktivitetin dhe cilësinë e lartë artistike në krijimtarinë e tij. Dhe jo pa qëllim, perifrazime nga vlerësimet e Miho Gjinit, Mehmet Krajës, Dan Musliut, Basir Bushkashit, Bardhyl Xhamës, Gjovalin Kolës, Edmond Zhulalit, Përparim Tomçinit, Demir Gjergjit, Lejla Gorishtit, Kamber Farukut, Sakip Camit, Kozma Gjinit, Jaho Margjekës, Vasil Tabakut, Arjan Dodbibës, Shqiponja Matukës, Arjan A.Bejkos, Hamit Takës, Dukagjin Hatës e Ferhat Cakajt, unë si redaktor i librit, i kam vendosur “në vend të parathënies”. Kjo edhe për faktin se, nëse Fatos Arapi e vlerëson poezinë e Naim Berishës si një poezi specifike, që ka natyrën, psikologjinë dhe fantazinë e autorit, që mbart historinë dhe filozofinë e Dibrës, vendlindjes së tij dhe që ka identitet (si në poezitë e këtij vëllimi: “Sytë e bukur çel Kosova”, “Ditiramb për Liri Belishovën”, “Një grusht dhe”, “Shpirtrat e motrave, etj), Xhevahir Spahiu që e ka njohur Naimin që në vitet ’80-të, kur publikonte poezitë e tij të para në organet letrare të kohës e vlerëson atë, “një djalë fytyrëqeshur si vetë poezia e tij”. Ndërsa Prof.dr.Fatmir Terziun, një nga shkrimtarët dhe botuesit më të suksesshëm të brezit tonë, pasi vlerëson mesazhet filozofike përcillen te romani “Bjeshkët e dashurisë” të N. Berishës përmes një gjuhe të gjallë dhe të pasur si dhe të një stili elegant që kushtëzon në bukurinë e shprehjes konçize dhe lakonike, shkruan se “Edhe veprat
e tjera letrare, por edhe ato muzikore, Naimi i ka shumë të mira. Për krjimtarinë e tij unë kam shkruar disa esè në faqe të ndryshme letrare, të cilat janë përfshirë në librat e mi studimorë për letërsinë dhe që autori i ka mirëpritur. N. Berisha asht një sprovë suksesi”
.
PËRDORIMI I NATYRAVE TË NDRYSHME STROFORE
Ritmi në poezitë e këtij libri lëviz për shkak të përdorimit të natyrave të ndryshme strofore. Në të hasim pa ndonjë rregull të caktuar poezi dyshe, treshe, katërvargëshe apo monokolonë, ka edhe të përziera, etj. Për këtë shkak ato kanë edhe veçori të ndryshme. Poezia dyshe “Brenda bukurive” është më koncize, ajo treshe “Pa dashuri” ndërtohet me pak subjekt, ndërsa të tjerat, si ato të titulluara: “Ish mëngjes a mbrëmje”, “Në qytetin e Budit”, “Gjer te parku i pëllumbave”, e ndonjë tjetër kanë dimension kohor dhe vendor. Disa poezi, here pas here, janë si këngë të vogla gazmore, jo nga motivet, por nga gazmimi që përcjellin. Sikur luajnë fushave, fshatrave, etj, sikundër ato të titulluara: “Malli për bregun”, “Do vish një ditë” dhe “Pse ngadalë”, e të tjera, ku kemi peizashe fshati lëvizës dhe ku jeta, vdekja, ëndrra, rendja, qetësia, koha, garojnë së toku. Më së miri këto reflektohen në poezinë e faqes 50-të: “Do vish një ditë”, “Sa shumë vjersha për ty kam thurur/ Bri lumit Drin, fushës së gjerë/ Se të kam dashur, jo për t’u mburrur/ për ty përmbysja një mal të tërë …”
Një nga poezitë më të bukura është ajo “Letër motrës” ku përditshmëria, jeta e gjallë, janë vizioni i botës për Naim Berishën. Ndaj dhe shkruan vargjet: “Ndaj, motër/ të të mos mbetet hatri/pse bos s’më bëka as Anglia/ S’thosh kot/ I madhi Sartri/ -Tek e thjeshta asht dhe madhështia”.
Nga leximi i këtij libri mrekullohesh gjithashtu nga dhjetëra poezi, ku lirika e tij është filozofia e jetës, e kultit të së bukurës e çastit ekzistencial, e lindur nga mrekullimi i njeriut të thjeshtë përballë paradokseve dhe mrekullive të natyrës, si te “Lektisje”, “Kur e bukur asht zemra”; “Para teje zbehet hëna”, “Loti i dashurisë”, etj. Naim Berisha, të cilin në qarqet letrare të kryeqytetit shqiptar, por edhe në Londër, ku jeton familjarisht prej më se dy dekada, e cilësojnë si një poet të pajisur me talent dhe dije, i gatshëm estetikisht për të rivitalizuar, midis të tjerash, lirikën shqipe të dashurisë, me librin e tij të 37-të “Pëllumbat nuk janë të qetë”, shënon një ngjitje të dukshme në shkallaren e letërsisë.
