Edhe këtë vit më 11 shtator 2021 në Burrel të Matit u organizua Festivali Kombëtar “Muza Poetike Budiane”. Duke qenë tubimi i gjashtë me radhë, ky tubim poetësh po merr tashmë disa tipare dallues, të cilët, në të ardhshmen duhet të vijnë duke u kristalizuar dhe duke u shndërruar në një shkollë të mirëfilltë artistike.
Në botë ka pasur dhe ka shumë rryma e shkolla artistike, jo vetëm në poezi, por në të gjithë llojet e artevet. Rilindja Evropiane, filluar me Dante Aligierin e deri te Shekspiri e të tjerë, Klasicizmi Evropian, Romantizmi, Realizmi kritik, grupi gjerman “Shturm und Drang”, grupi “Brezi i humbur”, Realizmi socialist, përfaqësuar nga V. Majakovski, A. Fadejevi e të tejrë, rrymat e ndryshme moderniste si “Përroi i ndërgjegjes” përfaqësuar nga Xh. Xhojsi, por edhe F. Kafka, Zhan Pol Sartri, Alberr Kamyja e deri te neorealistët e neomodernistët e sotëm.
Letërsia shqiptare fillon me M. Barletin dhe M. Beçikemin, që i takojnë Rilindjes Evropiane dhe kanë shkruar në gjuhën latine, pastaj vjen grupi i klerikëvet katolikë që shkruan arbërisht, ku bën pjesë edhe Pjetër Budi, pas tyre vjen grupi i bejtexhinjve që shkruajnë arbërisht me alfabet arab, për të vazhduar me Rilindjen Kombëtare Shqiptare, përfaqësuar së pari nga Jeronim de Rada dhe Naim Frashëri e pastaj Ndre Mjeda e Gjergj Fishta, me realizmin kritik filluar nga A. Z. Çajupi dhe kulmuar me Migjenin e Nondë Bulkën, Realizmi Socialist Shqiptar, filluar me Llazar Siliqin e me Sterjo Spassen, Fatmir Gjatën e Ali Abdihoxhën dhe kulmuar me Ismail Kadarenë e Dritero Agollin.
Në të njëjtën kohë, në viset shqiptarë jashtë Republikës së Shqipërisë, pati një tubim shkrimtarësh të tubuar rreth revistës “Jeta e Re” dhe rreth gazetës “Flaka e vëllazërimit”, duke vazhduar pastaj me Azem Shkrelin, Ali Podrimjen, Adem Demaçin dhe me personalitete të tillë të mëdhenj si Rexhep Qosja e Agim Vinca.
* * *
Grupimi i tashmë i poetëve shqiptarë rreth “Muzës Poetike Budiane” ka si tipar kryesor karakterin gjithkombëtar. Në këtë festival, qysh në fillimet e tij, kanë marrë dhe marrin pjesë poetë nga e gjithë Shqipëria, dmth nga tri, katër a pesë copat e Shqipërisë, shpërndarë në Republika të ndryshme të Ilirikut. Marrin pjesë krijues nga të pesë a gjashtë copat e Shqipërisë, por edhe nga diaspora.
Thashë në fillim që ky festival po merr tashmë tiparet e një shkolle poetike. Kjo do të thotë, midis të tjerash, që këtu nuk marrin pjesë vetëm poetë të formuar profesionalisht, por edhe krijues që e kanë në zemër poezinë dhe, si të tillë, i kanë hyrë rrugës së vështirë për t’u bërë poetë. Për të qenë poet, për të qenë krijues në këtë fushë të artit, është e domosdoshme të njihen shkencat që kanë objekt poezinë. Duhet të njihen stilistika, metrika, ritmika poetike, llojet e vargjeve, vargu 4-rrokësh, 6-rrokësh, 8-rrokësh, 11-rrokësh, 16-rrokësh, vargu i bardhë, vargu i lirë; duhet të njihen figurat stilistike të poezisë, krahasimi, metafora, simboli, alegoria, metonimia. Të njihen këto jo vetëm teorikisht, por edhe të përdoren praktikisht.
Për t’ia arritur qëllimit që, prej këtij tubimi artistësh, pra, prej kësaj, ta quajmë, shkollë poetike budiane, të dalin vepra të cilësisë së lartë, është e domosdoshme që pranë këtij klubi të krijohet një grup, të themi, këshilluesish profesionistë. Jo çdo gjë përfundon me dhënien e disa çmimeve. Përkundrazi, një shkollë poetike, dmth një rrymë arti, një grupim poetik, vepron, si para se të jepen çmimet, ashtu edhe pasi të jenë dhënë çmimet e njërit festival, duke bërë ashtu përgatitje për festivalin pasardhës. Përgatitja për festivalin pasardhës fillon duke i sqaruar ata që nuk morën çmim, pse nuk morën çmim. Në këtë aspekt duhet punuar edhe me individë, edhe me konkluzione përgjithësues.
Nuk mund të quhet poezi e arrirë një poezi e mbushur me fjalë të quajtura jopoetike, me fjalë të rëndomta, rrjedhimisht me shprehje pa nerv emocionues. Nuk mund të quhet poezi e arrirë një krijim i varfër në fjalor. Poeti duhet të njohë apo të kërkojë nëpër fjalorë qindra fjalë, për të gjetur fjalën e duhur dhe palé a e gjen dot apo jo.
Vihet re një neglizhenë ndaj shenjavet të pikësimit. Madje ka poetë që nuk i përdorin fare shenjat e pikësimit. Epo mirë! Le të mos i përdorin as shkronjat! Aq sa rëndësi kanë shkronjat për fjalët, aq rëndësi kanë shenjat e pikësimit për fjalitë, për intonacionin, për ritmin e më në fund për krejt kuptimin. Është e njohur një formulë që tregon rëndësinë e presjes, aq sa ajo mund ta çojë njeriun në vdekje, ose t’ia shpëtojë njeriut jetën: Pushkatim jo, falje; ose: Pushkatim, jo falje. Shkruesi e ka zhvendosur presjen dhe njeriu nuk është pushkatuar.
Festivali i tashëm u gjend para dy vështirësish të mëdha: Epidemia e koronës dhe mungesa e mbështetjes financiare. Koronën do ta kishim sfiduar disi, qoftë edhe duke zbatuar rigorozisht rregullat për maskën dhe për distancën, ndërsa mungesa e mbështetjes financiare është një sëmundje që ne shqiptarëve na ka dëmtuar në të gjitha kohët.
Në të gjithë botën artin e financojnë organet shtetërorë dhe të pasurit. Atë lloj arti që nuk ka treg shitjeje, siç është poezia në ditët tona, është e domosdoshme ta financojnë organet shtetërorë dhe njerëzit që kanë të ardhura financiare aq sa të mos rrezikohen duke ndarë një shumë të vogël për artin, në rastin tonë, për poezinë.
Parimi duhet të jetë ky: Poeti jep shpirtin për mua, për fëmijët e mi dhe për këtë popull; unë t’ia jap një copë bukë poetit, që të mos vdesë shpirti i tij.
Sa herë që është përkrahur letërsia prej shtetit dhe prej të pasurve, aq herë është krijuar letërsi e madhe.
Aedët e Antikitetit mbaheshin e ushqeheshin prej mbretërve dhe aristokratëve të Athinës dhe ashtu u shkruan dhe u ruajtën kryeveprat botërore pellazgjike, Iliada dhe Odiseja.
Virgjilin e përkrahu perandori i Romës, prandaj njerëzimi e ka sot përgjithmonë Eneidën, njërën nga kryeveprat e letërsisë botërore. Shekspirin, atë të vërtetin, po thonë, e ka mbajtur afër dhe financuar vetë mbretëresha e Anglisë dhe prandaj i ka njerëzimi kryeveprat e Shekspirit. Molierin e mbajti afër Luigji XIV. Por edhe Volterit, sado tërthorazi, iu mundësua botimi i veprave, falë simpatisë që kish Luigji XIV ndaj artit dhe filozofisë.
Duka i Vajmarit mbajti me bukë e me gjithë të mirat, Gëten, Shilerin e krijues të tjerë. Të mos ish duka i Vajmarit, Gjermania dhe bota sot nuk do të kishin një Gëte e një Shiler.
Grupi i intelektualëve matjanë, mbledhur rreth Klubit Letrar “Pjetër Budi”, krahas instrumentistëve, valltarëve dhe këngëtarëve, po i jep sot emër të mirë rrethit të Matit në shkallë kombëtare. Prandaj dhe është krenari për çdo matjan ta ngrejë lart emrin e këtij asociacioni kulturor dhe të japë ç’është e mundur që ky asociacion ta vazhdojë rrugën e vet.
Duhet të mbajmë parasysh që kjo veprimtari e Klubit Letrar “Pjetër Budi” (bashkë me shoqatat e tjera të ngjashme), përfaqëson sot në letërsi Rilindjen e Tretë Kombëtare, pas asaj të shekullit XV dhe pas asaj të shekullit XIX.
Krijuesit merituan çmime letrare. Pas transmetimit përmes rrjetit social fejzbuk, jutub (facebook, youtube) dhe portalit “mattv.al” juria vlerësoi poezitë më të mira, fituese të Çmimit Letrar “Muza Poetike Budiane 2021”: një çmim i parë, dy çmime të dytë, tre çmime të tretë, dy çmime karriere, Çmimi “Pjetër Budi” dhe Çmimi “Zëri i ri poetik”. Ata janë:
• Çmimi i tretë: poezia “Njerëzit nuk vdesin”, autor Naim Berisha; poezia “Pelerina e dhimbjes”, autore Vera Istrefaj dhe poezia “E marta e verbër”, autor Shaban Pllana.
• Çmimi i dytë: poezia “Ora ime”, autor Pozaet Qose dhe poezia “Mos ma shaj vargun”, autor Bajram Canameti.
• Çmimi i parë: poezia “Të kisha thënë”, autor Agim Bajrami.
Këtë vit e në vazhdim Klubi Letrar “Pjetër Budi” ndan dy çmime të rinj letrarë: Çmimin “Pjetër Budi” dhe Çmimin “Zëri i ri poetik”.
• Çmimi “Pjetër Budi”: poezia “Dallgët e tua”, autore Trandafile Molla.
• Çmimi “Zëri i ri poetik”: poezia “Me lotët e shpirtit”, autor Leonor Berisha.
Ndërsa Çmimi i karrierës iu dha poetëve Maliq Torra e Xhavit Gasa.
Të gjithë të tjerët meritojnë çmimin e pjesëmarrjes dhe shtegu për të arritur në çdo kohë në krye, mbetet i hapur për secilin.
11 SHTATOR 2021
TË KISHA THËNË
Të kisha thënë, që s’dua të të humb
dhe për këtë mund të bëja gjithçka,
përshembull, do të të nisja dyzet puthje me një pëllmb
sa herë të ishim larg.
S’ka gjë se gjithë puthjet do t’i merrnin ata,
(diçka do më sillnin dhe mua)
pëllumbat janë miq me zemër të bardhë,
prandaj dhe i dua.
Të kisha premtuar, se emrin tënd
mund ta gdhendja pranë emrit tim,
me një daltë të tejdukshme prej drite,
të prisnim së bashku të njëjtin agim
dhe të njëjtin perëndim nëpër vite.
Të ulur mbi një shkëmb të bregut,
me sy mbi valët buzëqeshur,
mbi kokë dy kapa marinarësh
dhe nga një bluzë të kaltër veshur.
Të kisha premtuar dhe për këtë s’jam penduar
(paçka se me ‘to firmosa fundin tim)
pëllumbat që do të nisja, dikush i ka helmuar
sigurisht me qëllim.
Nuk di ç’iu bënë ata të mirët,
që ngado mbillnin bardhësi,
unë mund të dyshoj te shumë njerëz njëherësh
pa të përjashtuar ty.
Të kisha thënë, se kurrë nuk do të doja të të humbja
(por ti deshe të humbisje vetë)
të paktën të më çoje një ngushëllim për pëllumbat,
që i krijova për ty enkas nga retë.
Agim Bajrami
ORA IME
Unë kisha orën time për të ardhur,
jo si pirat me njërin sy të lidhur,
por si një lajm, nga nata lodhur, zbardhur
dikur i ëmbël, tjetër herë i hidhur.
Shpesh duart m’i gjakosën trëndafilat,
që desha të këpus në udhën time,
ku ca pasqyra zërash zgjonin britmat,
të frikshmet labirinte, plot dyshime.
Atje më gudulisi trilli i hënës,
dhe pritjes pritë i zuri i harbuar,
ma ktheu çdo qelizë në sy të ëmbël,
si gjah në zjarr dëshirash përvëluar.
S’do mend, kam orën time dhe për ikjen
si yll, që afër agut shuhet heshtur
dhe asnjë grimë keqardhjeje s’ndjen për fikjen,
se kohës s’bëri hije, si i fjetur.
Pozaet Qose
MOS MA SHAJ VARGUN
Jam poeti ballërrudhosur,
flokëthinjur me cigaren që digjet,
në buzëplasjen që piqet,
mendimin plugoj, frezoj
e shtrydh, e shkrij si medaljon.
Me dhimbjen sa globi mbi shpinë,
në botën që lëkundet,
vrapoj të gjej njerinë,
gris një copëz qiell,
marr një pash diell,
mbi gjoks të njerëzimit e mbjell.
Shtegëtoj në udhët e hënës,
pak dritë t’i shtoj natës,
t’i gjej ilaçin plagës,
hap rrugë e shtigje,
ngrej ura nëpër brigje,
dhuroj mesazhe drite.
Jam poeti që endem trotuareve,
në udhët mundimtare,
i treturi i planetit,
rrallë furtunë e detit,
që fjalën e marr nga qielli,
i jap mesazhe dielli
të ngroh njerëzinë.
Jam poeti xhepgrisur,
me mjerimin shtrënguar në dhëmbë,
fytyrë e zemër i kam të ndritur,
rrëzohem e prapë ngrihem në këmbë.
Jam i ngopuri dhe i urituri,
i gjalli dhe i vdekuri,
që kërkoj drejtësi
në dheun tim të lindjes,
në tokën që loton,
në dheun tim të vdekjes,
në tokën që rënkon.
Jam poet me penë të lehtë,
që kërkoj të çel agime,
jam vetëtimë që thyej rrufetë,
mos ma shaj ti fjalën time!
Bajram Canameti
PELERINA E DHIMBJES
Gulçimet e shpirtit
i përflak ky muzg i purpurt,
portokallisht puthet dielli
me ujin ne rrjedhje,
sa shumë dhembje!
Ndjesi e nënës
shtyn natën në shoqëri të hënës.
Fotoja e birit strukur rri në gji,
për nënën çdo mëngjes vjen vetëm gri.
Prit e përcjell muzgje, biri në mërgim
çdo ditë vesh mbi supe veç trishtim.
Pelerinë e dhimbjes mbi supe rëndon,
asgjë nuk ka vlerë kur biri mungon…
Pelerinë e dhimbjes ka përmbledhur supet
dhimbja rri në gji, aty mbetet, struket..
Vera Istrefaj
E MARTA E VERBËR
S’di si të them,
sikur më rrëshqitën ëndrrat
e rashë në një skërkë të thellë.
Prej se e mbaj mend,
më janë rrekur të këtilla ëndrra.
Më kalërojnë shtigjeve,
nëpër shtretër lumenjsh të vdekur,
me ura guri të varura mbi vetull.
Mundohem t’u ik ëndrrave ndjellakeqe,
që më ndjekin si qenër të tërbuar,
nëpër rërën e tharë të lumit.
Më kujtohet, ishte e mart ajo ditë
e mart me sy të verbër.
Të martat e verbra janë kobzeza.
Duhet të ruhemi nga këto të marta,
se edhe nga lumenjtë e vdekur
kafshojnë peshkaqentë e fshehur në rërë.
Shaban Pllana
NJERËZIT NUK VDESIN
Njerëzit s’mund të vdesin as në dimër, as në verë
këtë ka disa kohë që e kam ditur,
ata kthehen në drurë, në shpendë, në lule e mermer
në bletë e në flutura, në yje të përshkënditur.
Prej kohësh kam besuar se njerëzit s’mund të vdesin,
në asnjë muzg, në asnjë mëngjes
ata, gjithkund ku ndodhen, mezi presin
të afishohen në çdo libër, në çdo pikturë, në çdo kujtesë.
Ata krejt të freskët, si flladi i një prilli
hukasin e klithin, pa prajtur, në erë
verë pas vere dhe dimër pas dimri,
vdekjen dëbojnë nën siglën “pranverë”.
Dhe, befas, ata qesin kryet e të zbulohen
mes ujërave, gurëve dhe pemëve
ata çilen e shpërthejnë si gonxhet,
në çdo fund vjeshte a fillim pranvere.
Mund të ngjiten pastaj pa kamaleca e shkallare,
majave si zogjtë dhe, ndoshta, gjer në qiell
të zbresin më pas e të na troksain në dritare,
e, rishtas, të baritin shkujdesur nëpër hapësirë.
Papritur, mund të lënë qiellin, malet dhe gërxhet
dhe të zhyten pa pajisjet e duhura teknike, thellë në det
dhe të shfaqen serish në sipërfaqe si shtërgjet,
dhe prapë të përplasen, furishëm, si dallgët në breg.
Sovranët e tokës, dhe ajrit, dhe detit
të mençurit e përjetshëm, njerëzit!
Naim Berisha
DALLGËT E TUA
Det, e heshtur qëndroj para teje
dhe ti, i qetë, më vështron hijerëndë
shpirti im aty gjen çlodhje e prehje,
se ti më mbush me tinguj dhe këngë.
Rend në pafundësi e dua të të arrijë,
një nga një t’i numëroj të tuat dallgë,
se me ‘to gëzohem e joshem si fëmijë,
vetëm ato më mjekojnë dhimbje e plagë.
Dielli me rrezet e arta, përshëndetje
me lindjen e ditës bën çdo mëngjes,
me rrahjet e zemrës të ndjej në heshtje,
lotët nga malli lagin shpirtin si vesë.
Ma pushton gjithë qënien e trupit tim,
zhurma e valëve dhe afshi yt i nxehtë
unë ajrin thith e nga ty marrë frymë,
më jep muzën e poetit, plot mijëra jetë.
T’i numërojë valët e kam të vështirë,
dhe t’i ndjek si lozanjare ikin me vrap,
mes tyre të qëndroj e dehur kam dëshirë,
dhe me ‘to kohën e humb, por dot s’i kap.
Në rërën e lagur vargun shkrova në breg,
papritur dallga duke qeshur m’a fshiu,
kot u mundova si e marrë ta prek,
nga kripa jote fjala e zemrës më ngriu.
Dhe mbeta serenadë duke numëruar,
mes stërkalave të bardha të detit tim,
pas tyre shpirtërisht jam dashuruar,
edhe pse ndodhem larg në mërgim.
Trandafile Molla (Baja)
ME LOTËT E SHPIRTIT
Me shpirtin e përvuajtëm të trupit tim
po digjem thellë sot nga mërzia,
thonë, se agimi do t’ketë një perëndim
sikurse trishtimin që e mposht lumtunia.
Lumtuni e randë e ta gëzosh me lot,
me lotët e shpirtit që zemrën ta kanë gërryer,
janë po ato, më të shtrenjëtat n’botë
e që s’gjejnë përshkrim, as fjalë për t’u rrëfyer.
Errësira pas çdokënd do ta ndjekë,
sikurse nata që e mbulon ditën,
se t’keqen nga trupi nuk mundesh me hjekë,
nëse brenda vetes nuk e lufton frikën.
Dhe Dielli mëngjesit sërisht do të lindë,
edhe nëse Hëna sonte s’është e plotë,
se bletën punëtore askush s’mund ta bindë,
që mjalti i saj do të shkojë për kot!
Leonor Berisha
