Tirana 12, 2022
Biografia e shkrimtares, publicistes dhe mësueses Eglandina Mandia
VOAL – Më 11 shkurt 2022, në Windsor, Ontario të Kanadasë, ndërroi jetë shkrimtarja e njohur Eglantina Mandia.
Eglantina Mandia lindi në Tiranë në 1 dhjetor 1936. Eglantina ishte bijë e një familje me tradita atdhetare në disa breza, e cila ka qenë mëkuar me amanetin: “Punoni mirë, Rroftë Shqipëria!” që u la pasardhësve gjyshi i saj Kamber Myrteza Bënja (1873-1916). Pikërisht ky gjysh i Eglantinës kishte shërbyer në Qeverinë e Vlorës si themelues i Xhandarmërisë së parë shqiptare. Mirëpo në vitin 1916, kur ishte me detyrën e rojes së objekteve arkeologjike që zbulonin arkeologët austriakë, ai u pushkatua pas një gjyqi që u kurdis prej komandës ushtarake austro-hungarezë më 4 gusht 1916 në Apolloni të Fierit…
Në të tre aspektet e jetës së saj si mësuese, familjare dhe krijuese ajo u shqua për përkushtim profesional, rregull dhe pastërti morale. Pas skicave e tregimeve të para ajo kaloi në hartim veprash të mëdha si novela, drama dhe biografi të letrarizuara. Seria e botimeve të saj ka arritur në 11 libra, dy prej të cilave janë botuar dy herë.
Pasi mbaroi shkollen Pedagogjike “17 Nentori” Eglantina filloi punen ne gazeten “Zeri I Rinise” ne faqen letrare te saj me shef shkrimtarin e njohur JAKOV XOXA, nje baba fisnik dhe I kujdeshem per te rinjte e talentuar te asaj kohe,po edhe nje mentor per bashkepunetoren e re,qe sapo kishte hedhur hapat e para ne fushen e letrave.
Me pas, pasi mbaroi UNIVERSITETIN e Tiranes ne degen gjuhesi histori(1959) filloi punen si mesuese e historise ne Gjimnazin”Sami Frasheri” te sapo krijuar.Dhe me vone ne Gjimnazin “Partizani”
Ishte njekohesisht nje publiciste e apasionuar ne shtypin periodik te kohes.
Keshtu jeta e saj aktive midis familjes mesueses dhe letersise,e ndihmoi te plotesonte thellimin ne te VERTETEN, te cilen ajo e pati divize ne krijimtarine e saj me epistulatin e popullit te mencur shqiptar” ME E VESHTIRA RRUGE E JETES ESHTE RRUGE E SE VERTETES”.
Qysh ne libri i saj i pare TREGIM PER TY, 1969,u duk se ishin vendosur keto shina, aq sa ishte e mundur per çdo krijues qe desheronte te shprehte te verteat njerezore.(me haraç ditirambesh, sigurisht)
Dhe me te vertete ne menyre teper brutale autorja u perball, kur u pezullua ne proven gjenerale ne Teatrin “Çajupi” te Korçes, 1976,drama” DUKE MPOSHTUR VDEKJEN”,e cila pati nje odise te gjate, sa edhe kur u botua liber, ministrja e aresimit desh te dergonte ne kartuc.
Po kishte edhe ne ate kohe ca gra trime si Shpresa Kamani nendrejtoresha e ndermarjes se botimeve,qe iu kundervu injoraces e frikes, e libri doli ne sajë te saj.
Po autorja nuk i u afrua me Teatrit.
Botoi dy romane,”Jeta dhe motrat” e saj e “Nje pritje e gjate” me tema familjare.
Librin me publicistika,”Ne çdo pellembe te Tokes sime”.
“Lisat e Medhenj”me teme heroizmin e gjysmes tjeter te ndare te Kombit, KOSOVEN,me grate me trime se burrat,si Shote Galica,e gruaja e Bajram Currit,e familja e Isa Boletini,frymezuar nga intervista me bashkeluftetare,e femije, si Rahime Radisheva,mbesa e Azem Galices.te shperngulur ne Shqiperi,nga masakrat Serbe..ne vitet 20 te shekullit te kaluar.
Ne fillim te viteve 90,per pese vjet me rradhe ngrumbulloi materialet ne Arkivin e Shtetit, Spitalin onkologjik te Tiranes, dhe bashke vujtesit e disidentes dhe shkrimtares se pare te letrave shqipe,Musina Kokalarit,se ciles i dedikoi,biografine e lerarizuar, “SONATA E HENES” botuar ne vitin 1995,e ribotuar ne vitin 2016.
Ne vitin 1999, botoi librin TEMPULLI I SHPRESAVE, per deshmorin e monumenteve te kultures, Kamber Myrteza Benja,vrare ne Pojan ne 4 Qershor 1916,nga austriaket,se bashku me dy oficere te rinj, Abaz Taushani dhe Izet Manastiliu.,sepse kundershtuan marrjen e veprave te zbuluara nga arkeloget,qe ne fillim te shekullit te 20.
Edhe ky liber u ribotua me rastin e 100 vjetorit te vrasjes,2016,e ndodhet edhe ne librarine e Kongresit Amerikan se bashku me Sonaten e Henes dhe Shtepia buzedetit.
Ne vitin 2002,Eglantina botoi librin me tregime, ARRATIA E ZOGJVE, i cili u perkethye ne gjuhen angleze nga Jonia Tamburi,keto libra autorja i ka sjelle per tu a dhuruar femijeve te shkollave ne Toronto.
Ne vitin 2004,u botua permbledhja, tregime,novela, drama, SHTEPIA BUZEDETIT, qe u pasua nga,FYTYRE E DASHURISE,(rrefime te jetuara 2014) dhe Libri LAMTUMIRA E MJELLMES ( drame,tregime e novela te zgjedhura, 2017)
Për krijimtarinë e Eglantinës gjatë diktaturës shkroi vetëm kritiku objektiv Dalan Shapllo, kurse pas ndërrimit të regjimit folën e shkruan studiuesja e mirënjohur Floresha Dado, shkrimtari Mëhill Velaj, studiuesi Murat Gecaj, albanologu Ullmar Qvik, etj.
Qysh nga viti 1997 Eglantina jetonte ne Windsor Ont,Kanada
Prej shumë vitesh Eglantina Mandia ka botuar në VOAL shumë prej krijimeve të saj.
Botuesit e VOAL iu shprehin ngushëllimet për miken e dashur Eglantina Mandia familjes, miqve, të afërmve, si dhe admiruesve të shumtë të krijimtarisë së saj.
Ka publikuar këto libra:
TREGIM PËR TY
DUKE MPOSHTUR VDEKJEN
JETA DHE MOTRAT E SAJ (roman)
NË ÇDO PËLLËMBË TË TOKËS SIME
NJË PRITJE E GJATË
LISA TË MËDHENJ
ARRATIA E ZOGJVE
SHTËPIA BUZËDETIT
FYTYRA E DASHURISË
TEMPULLI I SHPRESAVE
SONATA E HËNËS
LAMTUMIRA E MJELLMËS
