Përktheu: Anton PAPLEKA
ËNDËRR XHELOZIE
Po ecja me ty dhe me një grua tjetër
në korijen e një parku,
Bari që murmuriste, i mplekste gishtat
Me heshtjen tonë që i shtohej heshtjes së korijes.
Dhe papritmas drurët u hapën para një çeltine
Ku ne u ulëm në hije.
Mendoj se na turbulloi ajo dritë e kulluar.
Ne folëm për dëshirën dhe për xhelozinë,
Biseda jonë qe si një petk i gjerë, unik
A si një napë e bardhë, e shtrirë për të ngrënë,
Si një traktat për zakonet në mes të natyrës së egër.
Gruas që na shoqëronte, unë i thashë:
« Tregoma atë që unë e kam dëshiruar prej kohësh,
Yllin ngjyrë jargavani të gjirit tënd. »
Ajo pranoi. O, as maturia ime, madje as këto vargje,
E dashura ime, nuk do ta shërojnë dot
Vështrimin tënd të plagosur.
NDËSHKIMI*
Unë e ndiej përplasjen
e litarit të hedhur
në qafën e saj,
erën në kraharorin e zhveshur.
Era fryn mbi sumbullat e gjinjve të saj
që bëhen perla të qelibarta,
ajo tund ravijëzimin e brishtë
të brinjëve të saj.
Shoh trupin e saj
të mbytur në fushën me torfë,
gurin e rëndë,
shkopinjtë dhe degët që pluskojnë.
Së pari, ajo qe në tokë
një pemë e re, e lëvoruar,
të cilën e zhgroposin,
një asht lisi, një kanavetë me tru:
koka e saj e qethur zero
si kashta e hejdes në arë,
fjongoja e saj: një garzë e ndotur,
rrëfana e litarit: një unazë,
për të ruajtur
kujtimin e dashurisë.
O grua kurorëshkelëse,
para se të merrje këtë ndëshkim,
ti kishe flokë të mëndafshtë,
nuk ngopeshe me bukë asnjëherë,
dhe fytyra jote si zift ishte e bukur.
O viktimë e mjerë,
pothuaj ndiej dashuri për ty,
por unë e di
se do të kisha hedhur gurët e heshtjes.
Unë jam një kalimtar që sodit
hojet e trurit tënd
të nxira, të nxjerra në shesh,
qinglat e muskujve të tu
dhe tërë eshtrat e skeletit.
Jam unë që e kyça gojën
kur motrat e tua të pabesa,
që mbulonin kokën me zift,
qanin te kangjellat,
unë i qytetëruari e quaj të drejtë
zemëratën time,
megjithatë e kuptoj këtë hakmarrje
të përpiktë, fisnore, intime.
*Kjo poemë trajton subjektin e një gruaje të re kurorëshkelëse, të zbuluar në torfën e Jutlandës. Këtë viktimë fajshlyerëse, këtë flijim, Heaney e krahason me viktimat e ndëshkimeve fisnore (tribale): është fjala për irlandezet që patën marrëdhënie me ushtarët britanikë, veçanërisht në vitet 1971-1972.
BURRI NGA TOLLUND-I
1
Një ditë, do të shkoj për të parë
Kokën e tij ngjyrë torfe në Aarhaus1,
Bishtajat e buta të qepallave të tij,
Kapuçin e tij majuc prej lëkure.
Atje, në fushën e sheshtë,
Pranë vendit ku e kanë varrosur,
Me bollgurin e fundit që ka ngrënë,
Të bërë gur në barkun e kufomës
Së zhveshur lakuriq, që mban në trup
Veç kapuçin, litarin e brezin,
Unë do të rri gjatë në këmbë.
Pasi u martua me perëndeshën,
Ajo e shtrëngoi qafën e burrit me torkun2 e saj
Dhe përpara tij hapi kënetën
E mbushur me ato lëngje të zeza
Që e shndërruan në një relikt shenjti.
Ky thesar u gjet nga ata që mihën
Gropa si hoje bletësh në torfën e murrme,
Sot, fytyra e tij e llangosur me baltë,
Prehet në Aarhaus.
2
Ka rrezik që të blasfemoja,
Po ta bekoja fushëgropën me torfë,
Duke e quajtur atë tokën tonë të shenjtë
Dhe duke e bërë që të mugullojë
Trupin e copëtuar të mëditësve
Të rënë në pusira të fshehta,
Kufoma të mbathura me çorape,
Të shtrira në oborre fermash.
Lëkurë e dhëmbë që flasin shumë,
Që kanë lënë njolla gjaku në traversa,
Kur katër vëllezër, djelmosha të rinj,
I hoqën zvarrë udhëve me milje të tëra.
3
Diçka nga liria e tij e trishtuar,
E mbetur në qerren që e mori me vete,
Duhej të vinte tek unë, ndërsa ngas makinën,
Duke përmendur disa emra :
Tollund, Grabaulle, Nobelgard,4
Duke vështruar banorët e fshatit
Që më tregojnë drejtimin me duar,
Sepse nuk e kuptoj gjuhën që ata flasin.
Atje tutje, në Jutland,
Në famullitë e moçme ku njeriu bëhej fli,
Unë do ta ndiej veten të humbur,
Fatkeq dhe si në shtëpinë time.
1.Koka e burrit nga Tollund-i, trupi i të cilit gjendej në torfën e Jutland-it, në Danimarkë, ruhej në muzeun e Silkeborgut, pranë Aarhaus-it.
2.Tork: gjerdan keltik prej metali
3.Bëhet fjalë për katër vëllezër katolikë, të cilët qenë masakruar nga protestantët, duke i lidhur trupat e tyre në një tren që ishte vënë në lëvizje
4.Tre emra fushash me torfë ku janë zbuluar trupat e viktimave
LAMTUMIRË
Zonjë me korsé dantelle,
Me fund të thjeshtë skocez,
Qëkurse ke ikur ti,
Zbrazëtia e shtëpisë
Ma plagos çdo mendim. Pranë teje
Koha rridhte e prajshme,
E ankoruar te një buzëqeshje, por mungesa jote
Ia ka prishur drejtpeshimin dashurisë,
Ua ka këputur ballamarët ditëve.
Ato rrokullisen dhe hoven përpjetë
Përmes kalendarit,
Duke u hepuar nga tingulli i ëmbël
I zërit tënd të butë si një lule.
Domosdoshmëria për ty thyhet te ranishtja ime;
Ti ike,
Unë jam si anija që shkon nga ta shpien dallgët.
Derisa ti ta marrësh përsëri timonin,
Qenia ime do të jetë e hallakatur.
FËMIJËT E HEKURUDHËS
Sapo u ngjitëm te shpatet e transhesë,
Ne arritëm te lartësia e filxhanëve të bardhë
Të shtyllave telefonike dhe të telave që gumëzhinin.
Si lakore të bukura shkronjash, telat valëviteshin
sa të hanin sytë
Në lindje e në perëndim, duke u përkulur
Nga pesha e dallëndysheve të ulura mbi ta.
Ne ishin të mitur dhe mendonim se nuk dinim
Asgjë interesante. Mendonim se fjalët kalonin nëpër tela,
Duke u futur në xhepat vezullues të pikave të shiut,
Secila nga këto pika ishte e mbushur me dritën e qiellit,
Me vezullimin e linjave dhe të vetes sonë
Të zvogëluar deri në atë shkallë
Saqë ne mund të kalonim nëpër një vrimë gjilpëre.
BROAGH
« Breg lumi », velangritës të lartë
Që e mbajnë vrapin te pellgu i madh
Rrugë nën një kubé gjethnaje
Që zbret te vau
Trualli i kopshtit
Humbonte lehtë nën këmbë,
Shiu e mbushte gjurmën e takës
Sajonte O-në e zezë
Të Broagh-ut,*
Tatuazhi i saj i thellë
Midis drurësh të mëdhenj, të rrahur nga era
Dhe gjetheve të ravenit
Merrte fund
Pothuaj vërtikshëm
Si ai “gh” që të huajtë**
E shqiptonin me vështirësi.
*Broagh : emër vendi që vjen nga fjala gaelike « bruach », dmth breg lumi
**shkronjat « gh », anglezët nuk i shqiptojnë si një « r » grykore, por si « k ».
DERA ISHTE ÇELË DHE SHTËPIA E ERRËT
Në kujtim në David Hammond-it
Dera ishte çelë dhe shtëpia e errët:
Kur i thirra në emër, ndonëse këtë herë,
Tërë përgjigjja që prisja, ishte një heshtje
Që palëvizur, veshngrehur, do ta dëgjoja sesi vinte
Duke u rritur, sesi zbriste shkallët dhe dilte te rruga
Ku edhe fenerët (më kujtohet kjo gjë) ishin shuar,
Kur pata kapërcyer pragun. Për herë të parë,
Në këtë vend, unë isha një njeri i huaj,
Gati një furacak dhe desha të ikja me të shpejtë,
Megjithëse e dija se aty nuk kishte kurrfarë rreziku,
Vetëm kishte ikur dikush, duke lënë një zbrazëti
Pothuaj mikpritëse – si një hangar nate
Në një aerodrom të pushtuar nga bari,
në mbarim të verës.
NË KUFI
Shtypja dhe zbrazëtia rreth kësaj hapësire
Kur, me ta ndalur makinën në rrugë, ushtria
Sheh me vëmendje markën dhe targën e saj,
ndërsa te xhami
Përkulet një ushtar, ti vë re ushtarë të tjerë
Në kodrën matanë, të cilët vëzhgojnë
Që prapa mitralozave të drejtuar mbi ty
Gjithçka është një marrje në pyetje e thjeshtë
Deri në çastin që arma lëviz dhe ti bën përpara
Duke shtuar shpejtësinë me maturi dhe shkujdesje
Pakëz më i zbrazët, pakëz më i kapitur, si përherë,
Nga ajo fërgëllimë e qenies,
Megjithatë ti tregohesh i bindur dhe i urtë,
Ti e nget makinën drejt kufirit dhe gjithçka
Nis nga e para. Mitralozat e vënë mbi shtretër,
Rreshteri që përsërit në radion marrëse e dhënëse
Gjendjen tënde civile, duke pritur gogësimën
Që do të të lërë të lirë; dhe qitësi i shquar
Që të mban në shënjestër që nga dielli, si një fajkua.
Dhe befas ti gjendesh përtej, i dyshimtë, por i lirë,
Sikur, duke kaluar përmes një kaskade,
të kishe mbërritur
Te rrjedha e errët e një rruge të asfaltuar.
Duke kaluar veturat e blinduara, duke çarë përpara
Midis ushtarëve të ulur në pozicione,
që dynden e largohen
Ashtu si hija e drurëve në xhamin që shkëlqen.
PASHË NË ËNDËRR…
Pashë në ëndërr sikur flinim në një shkorret
të Donegal-it,
Mbi torfë, nën batanije, fytyrat tona të zbuluara
Ku tërë natën breroi një shi i imët e i freskët,
Ishin të zbehta si mështekna të reja ku çurgon uji.
Ne ishin Lorenzo e Jessica* në një klimë të ftohtë.
Ishim Diarmaid e Grainné** që prisnin t’i gjente dikush.
Ne na spërkati me ujë dhe na temjanisi nata.
Ishim shtrirë si dy statuja të gjalla në një sukë.
Dhe në këtë ëndërr unë ëndërrova – a të pëlqen
kjo gjë?*** – Për natën e parë që kaluam në këtë hotel, para ca vitesh,
Kur ti erdhe e më dhe puthjen tënde të mirëmenduar,
Për të na çuar drejt bashkimit të bukur
e të mundimshëm
Të trupave tanë; ne ishim tipa të ndryshëm.
Ballet tona preheshin të lagura nga ëndrrat dhe vesa.
*Lorenzo e Jessica janë dashnorë në dramën „Tregtari i Venedikut“ të Shakespeare-it
**Në mitologjinë irlandeze, Diarmaid e Grainné janë dashnorë të arratisur
***Citim nga një poemë e Sir Thomas Wyatt (1503-1542)
TË NDARË
Të ndarë: fjalë si kambana,
Të cilës në Malachy Boyle, i binte rojtari i kishës
In illo tempore në Bellaghy,
Si ajo kambanë, të cilës edhe unë i kam rënë në Derry,
Kambanar i konviktit. Peshën e kësaj kambane ende e ndiej
Te kyçi i kësaj dore që dikur ka qenë e ngrohtë
Dhe e shëndoshë, i kësaj dore të mpirë që ti e ke kapur
Dhe e ke ngrohur në dorën tënde gjatë lundrimit,
Dorë e lëvarur si litari i rëndë i një kambane,
Ndërsa ne kaluam me tërë shpejtësinë nëpër Dunglos,
nëpër Glendoan, me vështrimin në ekstazë, të ndërprerë
nga ena e serumit që lidhej me shiringën.
ZINXHIR NJERËZOR
Për Terence Brown
Pako me ushqime që vullnetarët i kalojnë dorë në dorë,
Në plan të parë, janë ca ushtarë që qëllojnë në erë
Përpara turmës: përballë kësaj pamjeje,
më tendoset trupi
Si atëherë kur duhej të ngrinim një thes me grurë
Nga cepat e sipërm, të shndërruar në veshë,
Për t’i kapur më lehtë, me muskuj të tendosur:
Pasi thoshim një-dy, thesin me grurë e hidhnim
Në rimorkio, para se të përkuleshim, të tërhiqnim
E të ngrinim një thes tjetër. Asgjë
nuk kishte të krahasuar
Me atë lehtësim të menjëhershëm, shpërblim
për sëmbimet në kryqe.
Për atë shpengim të plotë që nuk do të kthehet më.
Apo kjo do të ndodhë vetëm një herë. Herën e fundit.
