NAJADA, SIMBOLI I FATIT TË VAJZËS SHQIPTARE NË TRANZICION
« Në roman trajtohet fati i shoqërisë shqiptare në tranzicion, përballja me dramacitet e familjeve, me ngjarje të ndryshme, të cilat lanë pasoja të thella. Nuk është e rastit që autori e ka vendosur në qender të romanit, një vajzë të re si Najada, duke shtjelluar sfidat e shumta, që kalon ajo gjatë jetës së saj në këkrimim të lumturisë, familjes dhe mirëqenies ».
Shkrimtari Haxhi Ahmetaj pas botimit të pesë vëllimeve me poezi dhe dy romaneve që provuan suksesin e tij në prozën e gjatë si« Gastarja e Loteve » dhe « Banori i Spitalit », ai sjell romanin e ri « Sfidat e Najades » duke deshmuar pjekurine e tij si shkrimtar.
Ne qender te romanit `Sfidat e Najades` eshte nje familje shqiptare e cila perpiqet, qe te dale nga rrjedha e tranzicionit e te pershtatet me sistemin e prezantuar te ekonomise se tregut. Shoqëria shqiptare në tranzicion u përball me dramacitet në një pjesë të familjeve,me ngjarje të ndryshme, të cilat lanë pasoja të thella. Nuk është e rastit që autori e ka vendosur në qender të romanit, një vajzë të re si Najada, duke shtjelluar sfidat e shumta, që kalon ajo gjatë jetës së saj në këkrimim të lumturisë, familjes dhe mirëqenies. Ajo ne moshen 14 vjeçare merr rrugen e gurbetit ne Greqi per te siguruar jeten e saj e te familjes, pas vdekjes te babait.Pret floket e gjata, sharton perkohesisht rinine e saj e maskohet si djale e bashke me nje te aferm kalon kufirin.Ne nate te erret e ben e vetme rrugen ne kthim,qe kalon mes maleve e rreziqeve per jeten. Ne udhetim e siper i shfaqet nje ujk, me qime gri te perzier ne kafe te zbehte, i cili mbasi shikoi ne drejtim te saj, ndalon per nje çast dhe pastaj me hap te ngadalte, mbante anen e rruges siper. Ajo mendoi ti thote disa vargje,qe kishte degjuar nga gjyshi, i cili shprehej, se poezia e shendeteshme , zbute edhe ujkun dhe i drejtohet:
Aman o ujku i malit!
Ty, qe te quajne egersirë
Degjo dhimbjet bashke me lotet
Qe me presin qe pa gedhire
Mos me vra, buken e gjaktë!
Dhe ujku kur degjoi
Lutjet e vajzes, te malluar
Fjalen nene, kur vajza tha
Tundi koken nja dy here
Aty rrotull, më su pa.
Sapo Najada mberriti ne shtepi, Aida e ema, kishte dale, per te fshire oborrin e shtepise dhe kur shikoi ate djale, ngeli si e hutuar pa nje fjale memore. Ajo nuk e njohu vajzen e saj, pastaj sikur doli nga kllapia ku kishte rene e ju drejtua: Najada! Vajza ime, vajza ime e vetme e ndjenjave e deshirava te mia, ylli qe shendrit, dielli qe ngrohe, ti qe diten e zeze ma kthen ne bardhesi, ti qe me ngrohe jeten, me bene te jem e gjalle te jetoj e te gezoj, ti qe me bene te lumtur, ti qe varferine e bene te pikoje flori, ti qe pelinin e ben te rrjedhe mjalte.
-Najada, perjeton dhimbeshem humbjen e te emes e cila erdhi papritur dhe ikjen e vellaut te vetem ne gurbet. Kur Najada u ngrit nga gjumi e sheh krevatin bosh te Mondit dhe siper komedines nje leter, ne te cilen shkruhej: -Motra ime e dashur, mbreteresha e ndjenjave te mia, shpirti i enderrave, pjese e pandashme e zemres time. Me fale qe po ik, pa te treguar, vetem me qellimin e mire, qe te mos ti shohe lotet, se me rendojne ne shpirt dhe nuk dua te degjoj qortimin e zemres tende. E di qe do te merzitesh shume, behu e forte, se shpejti do te jem me ty. Perqafime, Mondi! Ajo u gedhi e vetme ne shtepi, me veten e saj.
-Ajo, martohet me Alfonsin me fe tjeter dhe mbas disa vitesh martese e sheh se nuk ka prespektive per te lindur dhe kerkon nga i shoqi divorcin dhe siç shprehet: Tani vetullat e tij sikur e kishin bere rruge, qe per diçka fare te vogel te ngryseshin shpejt dhe vazhdonin ne kohe. Keto shenja, qe shfaqeshin perdite e nga pak, i ngjanin nje dashurie, qe po plasaritej nga thatesira e ndjenjave, qe e thelluara e saj shkon ne thellim ne heshtje.
Jeta e saj u mberthye ne nje udhekryq te rastesishem. Midis veres e dimirit te acarte. Nje gote vere u rrezua, ne dyshemene e pafajshme. Dhe copat e gotes u hodhen jashte
-Pas dy vjetesh, qe ishte ndare nga Alfonsi, ajo njihet me nje burre, i quajtur Beni, i cili vinte ne lokalin e saj, me nje djale ne moshen 2 vjeçare, quhej Ermal, per te cilin Beni e kishte mashtruar Najaden me pretekstin se i kishte vdekur e ema ne lindje. Te njejti veprim, ben edhe kur pas disa viteve, kur braktiset e ndahet me Najaden ,si rezultat i pijes se alkolit. Ai mashtron edhe djalin e dergon ne varreza e prezanton me nje varr te harruar, sikur ai ishte i nenes se tij. Ai kete femije e kishte, si i detyruar te cilen e kishte lindur nje vajze 16 vjeçe e quajtur Klodi, qe prestituonte ne rruget e Tiranes e mashtruar nga nje burre i martuar, i quajtur Ferhat, i cili mbasi kishte ardhe ne Tirane ishte njohur me te dhe si shkak kishte ndare gruan e tij me te cilen kishte nje vajze e quajtur Mirela. Mbasi vdekjes Benit, Najada e merr Ermalin ne shtepi e rrite, i cili kishte mbushe katermbedhjete pranverat. I perballon shpenzimet, per ritjen shkollimin e dergimin e tij ne Fakultetin Ekonomik ne Firence te Italise.-Ai atje nje dite bashke me nje tjeter student nga Shkodra i cili quhej Genci dalin ne drejtim te qytetit, Piza e shkojne ne nje pap. Ne kthim takohen me dy femra dhe shkojne ne hotel. Njera nga ato e pyet Ermalin per preardhjen, dhe mbasi njihet me mjetin e identifikimit te tij, meson se eshte djali i saj i braktisur. Klodi braktise krevatin e sherbimit seksual e iken e shastisur.
– Behet nje ceremoni fejese, per vajzen e xhaxhai te saj Filipit, ku merr pjese edhe Najada. Familja e Filipit dhe ata qe do te benin miqesi, ne te kaluaren kishin patur hasmeri. Njeri nga te ftuarit nga familja e Filipit, ngrihet e gjate urimit u drejtohet miqeve e shprehet:–Jeni me fat qe do te fejoni nje vajze te tille e cila eshte, siç e ka bere e ema.Nje i quajtur Zef, kumbara nga ana e miqeve te ardhur, shprehet, se nuk duhej te ishte bere kjo fejesë, se nuk barazon, gjaku i plumbit me gjaku e ushkurit. Njeri nga miqte mori fjalen: – Ne jemi marre vesh per te gjitha gjerat me njeri tjetrin, prandaj kemi arrite ne kete miqësi, ne nuk duhet te kthehemi tek fiset qe i perkasin te shkuares. Nga ato duhet te marrim elemente pozitiv e ti bashkojme me koncepte te avancuara te kohes.
-Neser duhet te kemi lule e jo plumba.
-Neser duhet te kemi nuse te veshura me vello te bardhe e jo vajza e gra veshur me te zeza.
-Neser duhet te kemi kurore e jo horror.
-Neser duhet te kemi, nipa e mbesa e jo gjak e varre.
-Neser duhet te kemi gezime e harmoni tek te dy familjet e jo gjakmarrje e hakemarrje.
-Neser duhet te kemi dite te bardhe e jo dite te zeza.
E keshtu vazhduan deri ne mengjez, kur ylli i drites se mengjezit, kishte ardhe ne prag te shtepise e priste kur te dalin edhe dy yjet, Gjystja e Viktori, te fejuarit, ti uronte e te bashkohej me ta.
-Pasi kaluan disa muaj Zefi i shtyre dhe nga nje person, qe merrej me pajtim te ngjarjeve qe kishin ndodhe e ndodhnin ne ate zone, i cili intrigonte te krijoheshin konflikte e pastaj te shkonte per pajtim per te perfituar materialisht, bashkojne mendimin per te vrare Filipin, te cilet nisin realizimin e kete e merr persiper Zefi i cil i zen prite e plagosë dhe tenton ta vrase brenda ne shtepi. Aty qellon Najada dhe ne kohen kur Zefi tenton te futet brenda ne shtepi per te perfunduar vrasjen, ajo e qellon me armen e Filipit, qe e kishte me leje e len te vdekur
-Ne Firence, Ermali njihet me nje vajze, qe quhej Mirela, e bija e Ferhatit, i prangosur e vuante denimin ne Itali. Najada arrine te hulumtoje nepermjet nje punonjesi te policies dhe i rezulton se Ermali dhe Mirela jane vella e moter nga babai, ngjarje qe i shtohesh zingjirit te dramave te jetes te kesaj familje. Ne zbujtje te ngjarjes nga Najada ajo i drejtohet Ermalit: -Sa do te gezohet ajo, kur te mesoje te verteten dhe qe eshte bere dhe me nje tjeter vella te rritur! Edhe une jam gezuar, se do te kam dhe nje vajze u shpreh e ngazellyer Najada! Ja tani me solli fati nje vajze te cilen e sollen engjejt. U suall nga suall me driten e shenjte qe vjen nga largesia e zmadhohet ne duar e vjen e troket ne kujtesen time te ngritur ne pritje te fshehur, prapa mureve te zemres dhe vjen nje dite e troket ne porten e shpirtit e i therret qe te hapet. Ermal, çfare do ti thoje prinderve tu, po ti takoje? -Ai, ra nje heshtje e po mendonte, te mallkonte me ahun e shpirtit, qe do te fishkellonte nder vite, apo te mendonte nje te shprehur ne zbutje, por e saktesuar. Ermali zgjodhi te dyten, ngriti syte larte, sikur kerkonte meshire per ata, per ti falur Hyjnori, pastaj u perqendrua sikur i kishte perballe e u shpreh: Nuk do tu mallkoja per te gjitha sjelljet e juja nder vite, prinderit e mij. Une nuk ju kisha, qe tu braktisja, por as te krenohem me ju, siç bejne shoket e mi, per prinderit e meritat e tyre. Meritat e prindit per mua i ka nje grua e paperseriteshme, qe quhet mami Ada. Ajo ftese, po tu beje engjejve, ata ulen ne toke edhe e rrethojne me pergedhelite e tyre, per tu a bere te shendriteshme jeten te tjerve e ajo quhet, Najada e sfidave!
